Ngày 12-2, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có các cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ông Trump nói rằng các cuộc đàm phán với Nga nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine sẽ bắt đầu “ngay lập tức”.
“Tôi vừa nói chuyện với Tổng thống Zelensky. Cuộc trao đổi diễn ra rất tốt đẹp. Ông ấy, cũng như Tổng thống Putin, đều muốn hòa bình” – theo ông Trump.
Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho rằng không thực tế khi kỳ vọng Ukraine có thể khôi phục biên giới năm 2014 trong bất kỳ cuộc đàm phán nào với Nga về việc chấm dứt chiến sự.
Ông Hegseth cũng khẳng định tư cách thành viên của Ukraine trong NATO là không khả thi.
Trước những phát biểu mới nhất từ các quan chức cấp cao Mỹ, chuyên gia cho rằng Kiev nhiều khả năng sẽ chịu áp lực từ Washington phải đưa ra nhượng bộ trong đàm phán với Nga. Vậy đâu là những điều khoản Ukraine có thể chấp nhận nếu có đàm phán với Nga?
Khôi phục biên giới 2014
Những ngày tới, sẽ có nhiều cuộc gặp giữa các quan chức cũng như giới lãnh đạo Mỹ và Ukraine, trong khuôn khổ tiến tới đàm phán với Nga. Tiềm năng diễn ra đàm phán với Nga sẽ là chủ đề quan trọng nhất trong chương trình nghị sự. Tuy nhiên, bất kể phía Mỹ đề xuất điều gì, Ukraine có một số “lằn ranh đỏ” chắc chắn sẽ không vượt qua, theo tờ Kyiv Independent.
Giới chuyên gia nhận định Ukraine sẽ không công nhận bất kỳ vùng lãnh thổ nào đang do Nga kiểm soát là của Nga về mặt pháp lý. Ngược lại, Moscow được cho là sẽ không từ bỏ việc sáp nhập các vùng lãnh thổ đã tuyên bố, bao gồm bán đảo Crimea (năm 2014), các tỉnh Kherson, Zaporizhia, Donetsk và Luhansk (năm 2022).
“Hai nguyên tắc cốt lõi không thể thỏa hiệp. Thứ nhất, không thể chấp nhận việc công nhận tuyên bố chủ quyền của đối phương với các vùng lãnh thổ. Thứ hai, không chấp nhận bất kỳ hạn chế nào đối với quân đội, số lượng vũ khí hay bất kỳ ràng buộc nào trong việc tham gia liên minh quân sự. Hai lằn ranh đỏ này phải được giữ vững. Còn lại, tôi nghĩ vẫn có không gian để linh hoạt phần nào” – ông Volodymyr Aryev, nghị sĩ thuộc đảng đối lập Đoàn Kết châu Âu ở Ukraine, nói với Kyiv Independent về quan điểm của phía Ukraine trong đàm phán với Nga.
Theo giới chuyên gia, việc đóng băng chiến tuyến hoặc trao đổi các vùng lãnh thổ mà hai bên đang kiểm soát nhưng không thay đổi quy chế pháp lý có thể là một phương án khả thi.
“Tôi nghĩ sẽ có một thoả thuận ngừng bắn dọc theo đường chiến tuyến tại thời điểm đó. Có thể sẽ có một số điều chỉnh và thậm chí một vùng đệm, nhưng tôi không thấy có bất kỳ thay đổi lớn nào về lãnh thổ hoặc sự công nhận chính thức đối với hiện trạng” – GS Stefan Wolff, chuyên gia an ninh quốc tế tại ĐH Birmingham (Anh), dự đoán về viẽn cảnh sau khi Ukraine đàm phán với Nga.
Nhà phân tích chính trị Ukraine Volodymyr Fesenko cho rằng Kiev có thể đổi khu vực mà nước này đang kiểm soát tại tỉnh Kursk (Nga) để lấy phần lãnh thổ thuộc tỉnh Kharkiv hiện do Nga kiểm soát.
Triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của châu Âu
Tờ The Telegraph đưa tin vào tháng 11-2024 rằng theo một trong các kế hoạch hòa bình được ông Trump xem xét, tổng thống Mỹ có thể kêu gọi triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu để thực thi vùng đệm ở Ukraine.
Các chuyên gia nhận định đây là một khả năng về mặt lý thuyết, nhưng đề xuất này sẽ gặp nhiều khó khăn khi đàm phán với Nga và Nga có thể sẽ phản đối.
“Để thực hiện các nhiệm vụ quân sự, sẽ cần đến hàng chục nghìn binh sĩ. Phương Tây khó có thể hào hứng với ý tưởng này vì đây sẽ là một chiến dịch vô cùng tốn kém” – chuyên gia Dmitry Oreshkin chia sẻ về viễn cảnh đàm phán với Nga.
Bà Jenny Mathers – giảng viên chính trị quốc tế tại ĐH Aberystwyth (Anh) – cho rằng tính khả thi của kế hoạch này sẽ phụ thuộc vào các điều kiện và hạn chế cụ thể. “Triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình đến một khu vực vẫn đang diễn ra giao tranh hoặc có nguy cơ xung đột lớn là một hành động đầy rủi ro. Các chính phủ châu Âu có lý do chính đáng để thận trọng” – bà Mathers nói
Mới đây, ông Zelensky khẳng định rằng nếu có hoạt động gìn giữ hòa bình từ các nước châu Âu, thì điều đó phải có sự hậu thuẫn từ Mỹ.
Trong khi đó, Nga cảnh báo sẽ coi bất kỳ lực lượng quân sự nước ngoài nào triển khai tới Ukraine mà không có sự chấp thuận của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc là mục tiêu hợp pháp của các cuộc tấn công.
Dỡ bỏ trừng phạt Nga
Theo các đề xuất của Đặc phái viên tổng thống Mỹ về Nga và Ukraine – ông Keith Kellogg liên quan đàm phán với Nga, một phần lệnh trừng phạt áp đặt lên Nga sẽ được dỡ bỏ. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi đối với Ukraine là liệu việc dỡ bỏ trừng phạt có phụ thuộc vào việc Moscow tuân thủ một thỏa thuận ngừng bắn hoặc hòa bình hay không.
“Nếu có một thoả thuận ngừng bắn, việc giảm dần các lệnh trừng phạt là điều có thể xảy ra” – GS Stefan Wolff nhận định viễn cảnh sau đàm phán với Nga.
Trì hoãn tư cách thành viên NATO
Theo một kế hoạch hòa bình do ông Kellogg làm đồng tác giả vào đầu năm 2024, việc Ukraine gia nhập liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) sẽ bị gác lại trong một thời gian dài.
Ukraine đã theo đuổi mục tiêu gia nhập liên minh này từ đầu những năm 2000 và chính thức nộp đơn xin gia nhập NATO vào năm 2022. Ý định gia nhập NATO thậm chí đã được ghi vào hiến pháp của Ukraine.
Tuy nhiên, NATO vẫn tỏ ra dè dặt trong việc kết nạp Ukraine. Theo các chuyên gia, do NATO hiện tại cũng chưa đồng ý kết nạp Ukraine, nên một điều khoản trì hoãn tư cách thành viên sẽ không tạo ra nhiều khác biệt.
Nghị sĩ Volodymyr Aryev cho rằng quyết định hoãn hay không là do NATO quyết định, chứ không phải Ukraine, và Kiev không thể “tự đưa mình vào liên minh”.
Tuy nhiên, Nga không chỉ yêu cầu trì hoãn việc Ukraine gia nhập NATO mà còn muốn Kiev chính thức từ bỏ mục tiêu này và trở thành một quốc gia trung lập. Các chuyên gia và nhà lập pháp khẳng định Ukraine khó có thể chấp nhận yêu cầu này.
Đảm bảo an ninh là yếu tố then chốt
Do việc gia nhập NATO trong tương lai gần là điều khó xảy ra, vấn đề quan trọng hiện nay là liệu phương Tây có đưa ra bất kỳ cam kết an ninh cụ thể nào cho Ukraine hay không. Kế hoạch của ông Keith Kellogg đề cập các đảm bảo an ninh cho Ukraine nhưng không nêu chi tiết.
“Ukraine có thể đạt được một thỏa thuận an ninh với Mỹ” – chuyên gia Volodymyr Fesenko đề xuất.
Ông Volodymyr Aryev cho rằng một cam kết an ninh thực sự sẽ là một hiệp ước song phương giống như Đạo luật Quan hệ Đài Loan – một phần của luật pháp Mỹ và có nghĩa vụ cung cấp viện trợ quân sự trong trường hợp hòn đảo bị tấn công.
Tuy nhiên, ngay cả một hiệp ước quốc phòng song phương với Mỹ cũng không đảm bảo rằng Ukraine sẽ nhận được nhiều hơn các gói viện trợ quân sự. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã khẳng định vào ngày 11-2 rằng Mỹ sẽ không gửi quân đến Ukraine và châu Âu mới là bên phải gánh vác phần lớn trách nhiệm này.
Tổ chức bầu cử
Trả lời hãng tin Reuters ngày 1-2, Đặc phái viên tổng thống Mỹ về Nga và Ukraine – ông Keith Kellogg cho biết Mỹ muốn Ukraine tổ chức bầu cử, có thể vào cuối năm nay, đặc biệt nếu Kiev đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Nga trong những tháng tới.
Theo luật thiết quân luật được Ukraine ban hành sau khi xung đột bùng phát, các cuộc bầu cử tổng thống, quốc hội và địa phương đều bị cấm. Chỉ khi thiết quân luật được dỡ bỏ, bầu cử mới có thể diễn ra.
Các chuyên gia nhận định rằng bầu cử là một kịch bản khả thi nếu có lệnh ngừng bắn và thiết quân luật được hủy bỏ, nhưng không thể diễn ra trước khi có thỏa thuận ngừng bắn.
Nhà thờ Nga và các đảng chính trị
Điện Kremlin đã thúc đẩy việc dỡ bỏ lệnh cấm của Ukraine đối với các đảng phái thân Nga, vốn được ban hành sau khi xung đột bùng phát.
Các chuyên gia và nhà lập pháp cho rằng Ukraine khó có thể đồng ý cho phép các đảng phái công khai ủng hộ Nga hoạt động trở lại.
“Việc cho phép các đảng này tham gia bầu cử sẽ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ” – ông Volodymyr Fesenko nêu quan điểm.
Tuy nhiên, nếu điều khoản này được áp dụng cho các đảng “chủ hòa” không công khai ủng hộ Nga, thì có thể sẽ có một thỏa hiệp, theo các chuyên gia.
“Họ có thể diễn đạt vấn đề theo cách khác – rằng các đảng tham gia bầu cử có thể đại diện cho lợi ích của các nhóm dân tộc và ngôn ngữ khác nhau” – theo ông Fesenko.
Bên cạnh đó, Điện Kremlin cũng đang thúc đẩy việc dỡ bỏ các hạn chế đối với Nhà thờ Chính thống giáo Ukraine có liên hệ với Nga.
Vào tháng 8-2024, Ukraine đã thông qua một đạo luật cấm các tổ chức tôn giáo có liên hệ với Nga. Theo luật này, các tổ chức có chín tháng để cắt đứt quan hệ với Nga, nếu không lệnh cấm sẽ có hiệu lực.
Tình trạng của tiếng Nga
Nga có thể sẽ yêu cầu một quy chế chính thức cho tiếng Nga. Hiện tại, tiếng Ukraine là ngôn ngữ chính thức duy nhất của Ukraine, nhưng hiến pháp nước này đảm bảo quyền bảo vệ đối với tiếng Nga và các ngôn ngữ thiểu số khác.
Dưới thời Tổng thống Viktor Yanukovych, Ukraine đã thông qua một đạo luật vào năm 2012 cho phép tiếng Nga và một số ngôn ngữ khác có quy chế ngôn ngữ thiểu số chính thức tại một số khu vực. Tuy nhiên, Tòa án Hiến pháp Ukraine đã tuyên bố đạo luật này là vi hiến vào năm 2018 và bãi bỏ nó.
Chuyên gia Fesenko nhận định rằng khả năng tiếng Nga trở thành ngôn ngữ chính thức của Ukraine là rất thấp, nhưng khi đàm phán với Nga, Ukraine có thể thảo luận về một quy chế khác cho tiếng Nga.
Cắt giảm quy mô quân đội
Một trong những yêu cầu của Nga mà Ukraine chắc chắn không thể chấp nhận là “phi quân sự hóa” – tức là đơn phương giảm số lượng binh sĩ của quân đội Ukraine.
“Nếu không có các đảm bảo an ninh thực sự, Kiev chắc chắn sẽ không chấp nhận điều này” – bà Mathers nhận định.
Ông Fesenko lập luận rằng cách duy nhất để Ukraine có thể chấp nhận yêu cầu này là nếu có các hạn chế tương tự được áp đặt đối với cả quân đội Ukraine và Nga.
“Vì lý do kinh tế và nhân khẩu học, cả hai nước sẽ phải giảm quy mô quân đội. Nhưng tôi không chắc liệu hai bên có sẵn sàng chấp nhận các giới hạn ràng buộc về mặt pháp lý hay không” – theo GS Wolff.
Nguồn: https://plo.vn/cac-nhuong-bo-ukraine-co-the-chap-nhan-tren-ban-dam-phan-voi-nga-va-tinh-kha-thi-post834226.html
