Cụm vết đen Mặt Trời khổng lồ hướng về phía Trái Đất

Cụm hai vết đen AR 4294 và AR 4296 liên kết từ tính với nhau, bắt đầu quan sát được từ cuối tháng 11 ở rìa phía tây của Mặt Trời, khi chúng xoay về phía Trái Đất. Tuy nhiên, robot thám hiểm sao Hỏa Perseverance của NASA đã phát hiện chúng khoảng một tuần trước đó.

Vết đen có thể giải phóng những luồng bức xạ mạnh mẽ, hay lóa Mặt Trời, khi các đường sức từ vô hình của chúng bị xoắn và đứt gãy, giải phóng năng lượng vào không gian. Những đợt bùng nổ này có thể gây mất sóng vô tuyến tạm thời trên Trái Đất và tạo ra những đám mây plasma khổng lồ, di chuyển nhanh trong hiện tượng phun trào vành nhật hoa (CME). Hiện tượng này có thể gây nhiễu loạn từ trường Trái Đất, làm nhiễu thiết bị điện tử và tạo ra cực quang rực rỡ trên bầu trời đêm.

AR 4294-4296 có diện tích bằng khoảng 90% vết đen Mặt Trời khổng lồ mà nhà thiên văn người Anh Richard Carrington phát hiện vào tháng 9/1859, gây ra Sự kiện Carrington – bão Mặt Trời lớn nhất nhân loại từng chứng kiến. Sự kiện đã tạo ra lóa Mặt Trời kỷ lục với cường độ ước tính X45. Nếu xảy ra với Trái Đất ngày nay, bức xạ sẽ phá hủy mọi vệ tinh trên quỹ đạo, đồng thời gây hỗn loạn dưới mặt đất, làm hư hại lưới điện. Giới chuyên gia ước tính tổng thiệt hại sẽ vượt một nghìn tỷ USD.

AR 4294-4296 là một trong những cụm vết đen Mặt Trời lớn nhất 10 năm qua, có khả năng giải phóng lóa Mặt Trời cấp X – cấp mạnh nhất trong hệ thống của Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA).

Vết đen lớn có tiềm năng tạo ra lóa Mặt Trời mạnh hơn. Ví dụ, vết đen tạo ra một “siêu bão” địa từ vào tháng 5/2024 lớn hơn Trái Đất 15 lần. Nhưng ngoài kích thước, việc vết đen Mặt Trời có đạt đến tiềm năng tối đa hay không còn phụ thuộc vào cấu trúc từ trường và tần suất bùng nổ, tức một số vết đen khổng lồ có thể hoàn toàn vô hại.

Theo Space Weather, từ trường của AR 4294-4296 khá rối loạn, có thể giải phóng lóa Mặt Trời. Thực tế, cụm vết đen này đã giải phóng một lóa ước tính cấp X ngay khi còn ở phía xa của Mặt Trời. Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, hiện không có dấu hiệu rõ ràng nào cho thấy một siêu bão địa từ tương đương với Sự kiện Carrington sắp xảy ra.

Các nhà khoa học đang theo dõi chặt chẽ từ trường của AR 4294-4296. Cụm vết đen khổng lồ này có thể đủ lớn để tồn tại hơn một vòng quay của Mặt Trời, nghĩa là nếu lần này không gây ra đợt bùng phát nào, chúng vẫn còn “cơ hội thứ hai” khi quay trở lại vào gần Giáng sinh.

Thu Thảo (Theo Live Science, Space Weather)