Cuộc họp thúc đẩy ông Zelensky dứt khoát về lập trường lãnh thổ

Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 8/12 tới số 10 Phố Downing, London để gặp người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer và Thủ tướng Đức Friedrich Merz. Cuộc gặp với ba lãnh đạo châu Âu diễn ra khi Tổng thống Ukraine đối mặt với sức ép rất lớn từ cả Mỹ lẫn Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đó đưa ra những lời chỉ trích gay gắt nhắm vào ông Zelensky. “Tôi khá thất vọng khi Tổng thống Zelensky thậm chí còn chưa đọc đề xuất hòa bình”, ông Trump nói tối 7/12. “Người Ukraine thích đề xuất đó, nhưng ông ấy thì chưa đọc nó”.

Không rõ ông Trump nhắc đến đề xuất nào, nhưng các cuộc đàm phán giữa quan chức Mỹ và Ukraine ở Miami hôm 6/12 đã kết thúc mà không có một thỏa thuận rõ ràng nào về các điều khoản của kế hoạch hòa bình. Trong dự thảo 28 điểm được Nhà Trắng đưa ra trước đó, Ukraine được yêu cầu từ bỏ toàn bộ vùng Donbass, gồm hai tỉnh Donetsk và Lugansk, cùng loạt điều kiện bất lợi khác, để đạt hòa bình với Nga.

Trên chiến trường, Ukraine cũng chịu áp lực đáng kể, khi Nga đang tiến quân nhanh chưa từng thấy và gần như đã kiểm soát thành trì Pokrovsk. Deep State, nhóm phân tích có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine, ngày 7/12 cho biết quân đội Nga trong tháng 11 giành thêm gần 520 km2 lãnh thổ, gấp hai lần so với con số 260 km2 vào tháng trước đó.

Dựa trên dữ liệu của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, Economist đánh giá Nga đã kiểm soát thêm 4.562 km2 lãnh thổ kể từ đầu năm tới nay, so với 3.734 km2 trong cả năm 2024. Quân đội Nga trong tháng 11 cũng mở rộng vùng kiểm soát thêm 690 km2. Đây là bước tiến nhanh nhất của Nga kể từ tháng 3/2022.

Điện Kremlin lâu nay nhất quyết đòi Ukraine từ bỏ toàn bộ khu vực Donbass, miền đông đất nước, trong đó có cả những vùng đất mà lực lượng Nga vẫn chưa thể kiểm soát sau gần 4 năm giao tranh.

Cục diện chiến sự Nga – Ukraine tháng 10-11. Đồ họa: RYV

Ông Zelensky thừa nhận vấn đề lãnh thổ vẫn là một trong những rào cản lớn nhất với tiến trình đàm phán. Ông công khai nói rằng đề xuất từ Mỹ đặt ra một trong những thách thức nghiêm trọng nhất từ trước đến nay đối với Ukraine.

Tình thế khó khăn bủa vây đó đòi hỏi Tổng thống Ukraine phải hành động nhằm tìm cách xoay chuyển tình thế bất lợi, và ông đã tìm tới châu Âu, bên vẫn kiên định thể hiện sự ủng hộ với Kiev.

Trong bài phát biểu ngắn gọn trước khi cuộc hội đàm với ba lãnh đạo châu Âu bắt đầu, Tổng thống Zelensky nói rằng ông có mặt để bàn bạc “các vấn đề nhạy cảm” và nhấn mạnh rằng việc châu Âu và Mỹ đoàn kết với Ukraine nhằm chống lại sức ép từ Nga và đàm phán chấm dứt xung đột là vô cùng quan trọng.

“Có những việc chúng tôi không thể xoay xở nếu thiếu Mỹ và những việc chúng tôi không thể làm được nếu thiếu châu Âu. Đó là lý do chúng ta cần đưa ra một số quyết định quan trọng”, ông nhấn mạnh.

Sau cuộc hội đàm kín với Tổng thống Macron, Thủ tướng Starmer và Thủ tướng Merz, ông Zelensky đã đưa ra lập trường dứt khoát nhất từ trước tới nay về vấn đề lãnh thổ.

“Tất nhiên, Nga khăng khăng đòi chúng tôi nhượng lãnh thổ. Chúng tôi, tất nhiên, không muốn nhượng lại bất cứ thứ gì. Đó chính xác là điều chúng tôi đang chiến đấu để bảo vệ”, ông nói trong một cuộc trò chuyện trực tuyến với báo giới sau cuộc gặp.

Ông cũng không che giấu thực tế rằng Washington đang thúc ép Kiev “thỏa hiệp” trước yêu sách lãnh thổ từ Moskva. “Tôi xin nói thẳng, người Mỹ đang tìm kiếm một cú gật đầu từ chúng tôi”, lãnh đạo Ukraine cho biết thêm.

Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh Ukraine không có quyền “pháp lý” hay “đạo đức” để đưa ra quyết định từ bỏ bất kỳ vùng lãnh thổ nào. Giới chuyên gia nhận định đây là lời khẳng định rõ ràng nhất từ Tổng thống Zelensky về “lằn ranh đỏ” của Ukraine trước một kế hoạch hòa bình được nhiều người đánh giá là đem lại nhiều lợi thế hơn cho Nga.

Văn phòng Tổng thống Macron cũng ra tuyên bố cho hay 4 lãnh đạo đã thảo luận dựa trên các đề xuất hòa bình từ Mỹ “nhằm bổ sung đóng góp của châu Âu vào tiến trình”.

“Song song với đó, chúng tôi cũng sẽ đẩy mạnh nỗ lực nhằm cung cấp cho Ukraine các đảm bảo an ninh vững chắc và lên kế hoạch cho những biện pháp tái thiết Ukraine”, tuyên bố cho biết thêm.

Các nước châu Âu đã lặp lại cam kết hỗ trợ mạnh mẽ lâu nay của họ đối với Ukraine, cả trên chiến trường và những khía cạnh khác.

Tổng thống Macron tuyên bố châu Âu và Ukraine có “rất nhiều quân bài trong tay”, dường như nhằm bác bỏ những phát biểu trước đó từ Tổng thống Trump rằng ông Zelensky “không có lá bài nào” để chơi trong các cuộc đàm phán với Nga về chấm dứt chiến sự.

“Thực tế là Ukraine vẫn tiếp tục kháng cự trong cuộc xung đột này và thực tế là nền kinh tế Nga đang bắt đầu chịu ảnh hưởng”, ông Macron dẫn chứng.

Thủ tướng Merz cho hay thời điểm hiện tại “có thể là thời khắc quyết định đối với tất cả chúng ta”, ngụ ý rằng chiến dịch của Nga không chỉ gây ảnh hưởng tới Ukraine mà còn đặt ra mối đe dọa lâu dài đối với an ninh và ổn định của tất cả các quốc gia châu Âu.

“Tất cả chúng ta đều biết rằng vận mệnh của Ukraine chính là vận mệnh của châu Âu. Đó là lý do chúng tôi ở đây cố gắng tìm hiểu xem chúng tôi có thể làm gì”, ông nói.

Thủ tướng Đức cho biết ông “hoài nghi” về một số điều khoản trong đề xuất hòa bình do Mỹ soạn thảo. “Chúng ta phải nói về điều đó, vì vậy chúng ta có mặt ở đây”, ông nhấn mạnh.

Thủ tướng Anh Starmer lưu ý bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bao gồm các đảm bảo an ninh “vững chắc” cho Ukraine.

“Châu Âu phải sát cánh cùng Ukraine, tăng cường khả năng phòng thủ trước các cuộc tấn công không ngừng đã khiến hàng nghìn người không có hệ thống sưởi ấm hoặc ánh sáng”, Văn phòng Thủ tướng Starmer cho biết trong một tuyên bố sau phiên họp.

Ba lãnh đạo châu Âu có lẽ hy vọng họ sẽ củng cố được vị thế đàm phán của Tổng thống Zelensky trước những yêu cầu mà họ cho là không thể chấp nhận được từ Nga, trong đó có điều kiện về nhượng bộ lãnh thổ vùng Donbass.

Động lực ủng hộ mạnh mẽ từ các đồng minh châu Âu trước và trong cuộc họp ở số 10 phố Downing được cho là động cơ chính thúc đẩy Tổng thống Zelensky đưa ra lời khẳng định cứng rắn về lập trường lãnh thổ của Ukraine.

Tổng thống Trump nhiều lần tuyên bố đề xuất hòa bình của ông nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Nhưng thực tế đến nay, chưa bên nào chấp nhận kế hoạch từ Washington.

Ukraine đã bác bỏ dự thảo 28 điểm vì có quá nhiều điều kiện có lợi cho Moskva. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuần trước nói rằng một phần đề xuất của Washington nhằm chấm dứt giao tranh là không khả thi.

Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg News được công bố vào sáng 8/12, ông Zelensky nói các cuộc đàm phán vẫn còn tồn tại nhiều khác biệt lớn về vấn đề lãnh thổ. “Tầm nhìn của Mỹ, Nga và Ukraine không có một điểm thống nhất nào về Donbass”, ông nói.

Trước đó, ông cho hay quan điểm của Ukraine về thỏa thuận chấm dứt xung đột là “mọi thứ phải khả thi, cần đạt được mọi biện pháp quan trọng cho hòa bình, an ninh và tái thiết”.

Để đạt được các mục tiêu trên, ông đã tìm kiếm không mệt mỏi hỗ trợ từ các lãnh đạo châu Âu, những người vài tuần gần đây đã bày tỏ thất vọng vì bị ông Trump gạt ra khỏi tiến trình đàm phán.

Những căng thẳng ngoại giao giữa Mỹ với châu Âu đã được thể hiện rõ vào tuần trước, khi chính quyền Trump công bố Chiến lược An ninh Quốc gia mới, trong đó chỉ trích cách châu Âu xử lý cuộc xung đột ở Ukraine.

Tài liệu nói rằng chính quyền Trump “bất đồng với các quan chức châu Âu, những người có những kỳ vọng không thực tế đối với cuộc xung đột, đang điều hành các chính phủ thiểu số không ổn định, nhiều chính phủ trong số đó chà đạp lên các nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ để lấn át phe đối lập”.

Giới chức châu Âu đã bày tỏ lo ngại trước Chiến lược An ninh Quốc gia này, cho rằng nó đang phát đi tín hiệu về việc Mỹ dưới chính quyền Tổng thống Trump đang tìm cách rút lui khỏi khu vực.

Trong khi đó, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitri Peskov hôm 8/12 lại ca ngợi chiến lược mới của Mỹ. “Chúng tôi thích những sắc thái trong bản chiến lược đó. Nó đề cập đến tầm quan trọng của đối thoại và thiết lập các mối quan hệ mang tính xây dựng. Điều này hoàn toàn phù hợp với tầm nhìn của chúng tôi”, ông cho hay.

Sau cuộc họp tại London, Tổng thống Zelensky đã bay tới Brussels, Bỉ, để tham vấn với Tổng thư ký NATO Mark Rutte và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen.

Ông một lần nữa nhận được những thông điệp ủng hộ vững chắc. “Chủ quyền Ukraine phải được tôn trọng. An ninh Ukraine phải được đảm bảo, về lâu dài, như tuyến phòng thủ đầu tiên cho liên minh của chúng ta”, bà von der Leyen viết trong một bài đăng trên X sau khi gặp ông Zelensky.

Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)