Gaza lại chìm trong khói lửa và lựa chọn của Hamas

Đúng hai tháng sau khi Israel và Hamas đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza, ngày 19-3, Israel thông báo nối lại chiến dịch trên bộ tại khu vực trung và nam dải đất, khiến thỏa thuận ngừng bắn đổ vỡ và đẩy người dân Gaza trở lại tình cảnh bom rơi đạn lạc.

Nối lại các cuộc không kích

Lực lượng Phòng vệ Israel cho biết đã “bắt đầu các hoạt động trên bộ có mục tiêu” nhằm mở rộng vùng an ninh và tạo ra vùng đệm giữa miền bắc và miền nam Dải Gaza. “Là một phần của hoạt động trên bộ, quân đội đã mở rộng quyền kiểm soát xa hơn đến trung tâm Hành lang Netzarim” – theo tuyên bố của Lực lượng Phòng vệ Israel. Hành lang Netzarim là con đường dài gần 6,5 km ngay phía nam TP Gaza, chạy từ đông sang tây, chia cắt miền bắc và miền nam Gaza

Israel cũng tái ban hành lệnh sơ tán bắt buộc đối với nhiều khu vực ở Gaza, thả tờ rơi yêu cầu dân thường di dời đến khu vực an toàn.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel – ông Israel Katz ngày 19-3 khuyến khích người dân Gaza hãy đến “những nơi khác trên thế giới nếu họ muốn”. “Hãy làm theo lời khuyên của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trả lại con tin và tiêu diệt Hamas, rồi các bạn sẽ có nhiều lựa chọn khác, bao gồm việc đi đến những nơi khác trên thế giới nếu muốn” – hãng tin Reuters dẫn lời ông Katz.

Việc Israel thông báo nối lại chiến dịch trên bộ diễn ra chỉ một ngày sau các đợt không kích của Israel vào toàn bộ Dải Gaza. Cơ quan y tế Gaza do Hamas kiểm soát báo cáo về 408 người thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel hôm 18-3 và 48 người thiệt mạng trong các cuộc không kích ngày 19-3.

Israel giải thích lý do nối lại các đợt không kích là vì “Hamas từ chối thả con tin và đe dọa gây hại cho binh lính và cộng đồng người Israel”. Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cáo buộc Hamas “nhiều lần từ chối” thả con tin và nói rằng Hamas đã bác bỏ mọi đề xuất do đặc phái viên của tổng thống Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff đưa ra.

Một quan chức Israel nói với đài CNN rằng các cuộc không kích của Israel vào Gaza là giai đoạn đầu tiên trong một loạt các hành động quân sự leo thang nhằm gây sức ép buộc Hamas thả thêm nhiều con tin.

Đáp lại, Hamas ngày 19-3 lên án chiến dịch tấn công trên bộ của Israel vào Gaza, cho rằng đây là hành động vi phạm nghiêm trọng thỏa thuận ngừng bắn mà hai bên đạt được vào tháng 1.

Quan chức cấp cao của Hamas – ông Sami Abu Zuhri kêu gọi các bên trung gian nhanh chóng can thiệp để giải quyết tình hình, đồng thời cảnh báo rằng Hamas cùng các nhóm vũ trang Palestine “sẵn sàng đáp trả động thái” của Israel.

Về tiến trình đàm phán, ông Zuhri cho rằng “không có tiến triển nào trong liên lạc với các bên trung gian vì Israel từ chối tham gia thương lượng”. Quan chức này khẳng định Hamas “sẽ không thả con tin Israel trừ khi Israel cam kết chấm dứt chiến sự, rút toàn bộ quân và dỡ bỏ phong tỏa ở Dải Gaza”.

Trong ngày 20-3, Hamas nã rocket từ Dải Gaza về phía Israel, đánh dấu phản ứng quân sự đầu tiên của nhóm này với các đợt không kích từ Israel.

Ngay sau khi Israel nối lại hoạt động không kích ở Dải Gaza, hàng ngàn người Israel đã tập trung bên ngoài Tòa nhà Quốc hội Israel để kêu gọi gia hạn thỏa thuận ngừng bắn và phản đối các động thái chính trị của Thủ tướng Netanyahu, bao gồm việc sa thải người đứng đầu Cơ quan an ninh nội địa Shin Bet – ông Ronen Bar, theo tờ The New York Times.

Sự đổ vỡ trên bàn đàm phán

Không phải chỉ sau khi Israel nối lại các đợt không kích, sự mong manh của thỏa thuận ngừng bắn Israel-Hamas đã xuất hiện từ trên bàn đàm phán.

Israel và Hamas đã bắt đầu thực thi thỏa thuận ngừng bắn vào ngày 19-1, với giai đoạn đầu kéo dài 42 ngày. Hamas khẳng định muốn khởi động đàm phán về khả năng thực hiện giai đoạn hai.

Theo các điều khoản của giai đoạn hai, Israel sẽ phải rút toàn bộ quân khỏi Dải Gaza và cam kết chấm dứt chiến tranh vĩnh viễn. Đổi lại, Hamas sẽ trả tự do cho toàn bộ con tin còn sống.

Israel tuyên bố muốn thay đổi điều kiện. Nước này muốn Hamas tiếp tục thả con tin để đổi lấy những người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù Israel nhưng không cam kết chấm dứt chiến tranh hay rút quân.

Hai bên dự kiến thảo luận về giai đoạn hai từ ngày 3-2, nhưng đã không đạt mục tiêu này.

Để thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn, Mỹ đã phá vỡ tiền lệ hàng chục năm qua khi đối thoại trực tiếp với Hamas – phong trào mà Washington coi là khủng bố. Trong khi đó, Israel đã cử các phái đoàn đàm phán tới Qatar và Ai Cập, nhằm thúc đẩy tiến trình thương lượng.

Israel cho biết đặc phái viên Witkoff đã đề xuất kéo dài thỏa thuận ngừng bắn thêm một tháng, qua tháng Ramadan nhưng không đi kèm các cam kết đã thỏa thuận hồi tháng 1. Hamas lập tức bác bỏ đề xuất này, cáo buộc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và chính phủ Israel “công khai lật đổ thỏa thuận đình chiến” vốn đã được ký kết.

Tuần trước, Hamas đề xuất thả binh sĩ mang hai quốc tịch Mỹ-Israel – ông Edan Alexander, cùng thi thể của bốn công dân Mỹ-Israel. Đổi lại, Hamas yêu cầu Israel tuân thủ “thỏa thuận đình chiến ba giai đoạn”. Đáp lại, Israel gọi đề xuất của Hamas là hành động “chiến tranh tâm lý”.

Theo giới quan sát, khác biệt về quan điểm giữa hai bên vẫn còn rất lớn.

Chuyện gì tiếp theo?

Giới quan sát vẫn còn tranh cãi về phản ứng tiếp theo của Hamas. Chuyên gia Shalom Lipner – thành viên cấp cao không thường trú của Sáng kiến ​​An ninh Trung Đông Scowcroft thuộc tổ chức nghiên cứu Hội đồng Đại Tây Dương – cho rằng dù đã suy yếu đáng kể sau các đợt tấn công của Israel, Hamas nhiều khả năng sẽ huy động lực lượng du kích để đối đầu với binh sĩ Israel.

“Dựa trên các tiền lệ trước đây, Hamas có khả năng sẽ tìm cách kéo quân đội Israel vào một cuộc chiến trên bộ tại Gaza, nhóm này sẽ cố gắng gây thương vong và gia tăng áp lực buộc chính phủ Israel phải rút lui. Đồng thời, Hamas cũng sẽ đẩy mạnh các nỗ lực tranh thủ sự ủng hộ quốc tế để đạt được mục tiêu này” – theo ông Lipner.

Trong khi đó, chuyên gia Gina Abercrombie-Winstanley tại tổ chức nghiên cứu Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng Hamas gần như “không có đòn bẩy nào” để tiếp tục cuộc chiến. “Các lãnh đạo Hamas chỉ có hai lựa chọn: đầu hàng bằng cách thả con tin hoặc chết cùng với nhiều dân thường hơn nữa. Không có nhiều lý do để họ tiếp tục giữ con tin, vì chính phủ Israel giờ đây đã làm rõ rằng giá trị của các con tin thấp hơn so với những gì Hamas kỳ vọng. Hamas thực sự đang ở thế tiến thoái lưỡng nan” – bà Abercrombie-Winstanley nhận định.

Các chuyên gia cũng lưu ý rằng bất kỳ dự đoán nào về cách cuộc xung đột kết thúc đều có khả năng sai lầm. Theo nhiều chuyên gia, không có khả năng Israel tiêu diệt hoàn toàn Hamas vì tư tưởng của nhóm này vẫn sẽ thu hút một bộ phận người dân Gaza.

Ý tưởng rằng ban lãnh đạo còn lại của Hamas tại Gaza sẽ đồng ý đi lưu vong cũng rất khó xảy ra. Kịch bản có khả năng cao nhất của cuộc chiến là Israel sẽ tiếp tục ở lại Dải Gaza khi không có lực lượng nào khác sẵn sàng đảm nhận vai trò đảm bảo an ninh, theo ông Jonathan Panikoff – Giám đốc Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft thuộc Hội đồng Đại Tây Dương và là cựu Phó Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ phụ trách khu vực Cận Đông.