Phép thử cho doanh nghiệp

Bộ Y tế đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng khi lao động nữ (LĐN) sinh con thứ 2. Đồng thời, phụ nữ sinh đủ 2 con ở các KCX-CN và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp sẽ được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội.

Khuyến kích lao động nữ sinh con

Các đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh mức sinh của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất Đông Nam Á, hiện chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ. Theo Bộ Y tế, đây cũng là năm thứ 3 liên tiếp mức sinh của Việt Nam giảm dưới mức sinh thay thế. Nếu không có giải pháp kịp thời, dân số Việt Nam có thể tăng trưởng âm vào khoảng năm 2054-2059.

Mức sinh thấp tác động sâu sắc đến cơ cấu dân số, làm suy giảm nhóm dân số trong độ tuổi lao động, đẩy nhanh quá trình già hóa và ảnh hưởng tiêu cực đến quy mô dân số. Các chuyên gia cảnh báo nếu không có biện pháp kịp thời, Việt Nam có thể đối mặt nguy cơ “sụp đổ dân số”, gây tê liệt nền kinh tế.

Mức sinh thấp tại Việt Nam chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố, như áp lực công việc, khó khăn tài chính, ưu tiên phát triển sự nghiệp và thay đổi nhận thức xã hội. Bác sĩ Mai Xuân Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông – Giáo dục (Tổng cục Dân số), nhìn nhận phụ nữ còn căng thẳng với thiên chức làm vợ, làm mẹ. Họ vừa đi làm vừa phải lo việc nhà. 

Họ cũng đối mặt áp lực tâm lý và sức khỏe sau sinh, nhiều người bị trầm cảm, bệnh tật. Hơn nữa, việc lo ngại về chỗ ở và hàng loạt chi phí sinh hoạt như sữa, bỉm, giáo dục, y tế… trong bối cảnh trượt giá, khiến nhiều người trì hoãn và từ chối sinh con.

Chia sẻ về vấn đề này, chị Trần Thị Ngọc, công nhân Công ty CCHTop (KCX Tân Thuận; quận 7, TP HCM), mong được nghỉ thai sản dài hơn. “Rất xót xa và bất an khi phải gửi con nhỏ để đi làm. Trường công chỉ nhận trẻ từ 2 tuổi, còn trường tư thì học phí quá cao so với đồng lương công nhân” – chị Ngọc tâm sự. Không còn lựa chọn nào khác, chị gửi con vào một nhóm trông trẻ tự phát, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vì thế, chị Ngọc rất ủng hộ việc LĐN sinh con thứ 2 được nghỉ thai sản 7 tháng.

Doanh nghiệp kẻ mừng, người lo

Bà Phan Thị Minh Thu, Giám đốc Công ty TNHH Giày dép Vĩnh Phong (huyện Hóc Môn, TP HCM), cho rằng đây là tín hiệu vui dành cho LĐN, giúp họ có động lực hơn khi quyết định sinh con. Ở góc độ doanh nghiệp (DN), bà Thu cho biết nếu tăng thời gian nghỉ thai sản của LĐN sinh con thứ 2 thì cũng sẽ tác động đến DN nhưng không quá lớn bởi thực tế chế độ thai sản do BHXH chi trả.

Cái khó của DN là việc sắp xếp nhân sự để đảm đương công việc của LĐN đang nghỉ thai sản, bảo đảm sản xuất kịp tiến độ. Tuy nhiên, từ thực tế tại DN, nhiều LĐN sau khi hết 6 tháng thai sản, không có người phụ chăm sóc con nên xin nghỉ thêm 1-2 tháng không lương, có trường hợp xin nghỉ hẳn đến khi con hơn 1 tuổi. Hệ lụy là DN mất lao động và phải tuyển dụng bổ sung. Vì vậy, bà Thu đồng tình với đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản của nữ khi sinh con thứ 2, vừa bảo đảm cho công nhân có thêm thời gian chăm con vừa giảm tỉ lệ LĐN nghỉ việc sau thời gian nghỉ thai sản.

Trong khi đó, một số chủ DN không đồng thuận với đề xuất này. Bà Chu Thanh Nga, tổng giám đốc một hãng dược với gần 200 nhân sự ở TP Hà Nội, cho rằng việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản gây bất lợi cho cả DN lẫn LĐN. “Phụ nữ từ khi mang thai đến khi con 1 tuổi không thể cống hiến như trước. Thời gian nghỉ 6 tháng hiện tại đã là một nỗ lực lớn từ phía DN” – bà Nga nói. Minh chứng cho điều này, bà Nga cho biết đã có lúc DN của bà phải đối mặt với tình trạng 8 LĐN cùng nghỉ thai sản, dẫn đến những xáo trộn lớn trong hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Còn ông Đỗ Anh Quân, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Core Fitness & Yoga (quận Bình Thạnh, TP HCM), ủng hộ việc bảo đảm quyền lợi cho LĐN nhưng bài toán nhân sự khi LĐN nghỉ thai sản vẫn là một thách thức lớn đối với DN. Khi một nhân viên nghỉ từ 6 tháng đến 1 năm, công việc của họ buộc phải có người thay thế. 

Tuy nhiên, với những vị trí yêu cầu chuyên môn cao, không dễ để tìm được người phù hợp trong thời gian ngắn. Nếu tuyển dụng lao động tạm thời, DN lại phải gánh thêm chi phí tuyển dụng và đào tạo, chưa kể đến nguy cơ chất lượng công việc không bảo đảm.

“Khó khăn càng lớn hơn nếu sau kỳ nghỉ thai sản, nhân viên quyết định nghỉ việc hẳn. Khi đó, chúng tôi phải tuyển mới từ đầu, làm gián đoạn quy trình vận hành và ảnh hưởng đến hiệu suất chung của DN” – ông Quân nói. Theo ông Quân, đây không chỉ là vấn đề của riêng công ty ông mà còn là nỗi lo chung của nhiều DN. Khi tuyển dụng LĐN trong độ tuổi sinh con, DN phải đối mặt với nguy cơ gián đoạn công việc và gia tăng chi phí. 

“Dù không ai muốn phân biệt đối xử nhưng nếu phải lựa chọn giữa một ứng viên nam và một ứng viên nữ có năng lực tương đương, chúng tôi buộc phải cân nhắc đến yếu tố ổn định lâu dài. Điều này vô tình tạo ra rào cản trong tuyển dụng dù bản thân DN cũng không mong muốn” – ông Quân thẳng thắn nhìn nhận.