Hà Nội đặt chỉ tiêu 80% số ngày trong năm có không khí ‘sạch’

Chỉ tiêu này tham vọng về đích sớm 4 năm so với Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí đến năm 2030, định hướng đến 2035 (ban hành tháng 3/2024), trong đó mục tiêu đến năm 2030 là 75-80% số ngày có AQI tốt và trung bình.

Xác định nguồn ô nhiễm và nguyên nhân ‘lòng chảo’

Theo bà Lê Thanh Thủy, Phó phòng quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), các nghiên cứu bước đầu chỉ ra giao thông là một trong những nguồn phát thải chính gây ô nhiễm. Tuy nhiên, ô nhiễm không khí là nguồn di động, không có ranh giới cứng.

Bà Thủy phân tích ô nhiễm không khí Thủ đô đến từ hai nhóm nguyên nhân chính. Đầu tiên là nguồn nội tại. Hà Nội mang địa hình như một lòng chảo, chịu ảnh hưởng nặng nề từ mật độ giao thông, hoạt động xây dựng, sản xuất cao, cùng với tình trạng đốt rơm rạ, đốt rác ở khu dân cư. Tiếp đó là nguồn từ bên ngoài. Kết quả nghiên cứu phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) từ năm 2022 cho thấy ô nhiễm còn đến từ các tỉnh lân cận.

Nguyên nhân nữa là do điều kiện khí hậu gây hiện tượng nghịch nhiệt và địa hình đặc thù, khiến Hà Nội phải gánh chịu “mùa ô nhiễm” vào những tháng cuối năm. Dù mùa ô nhiễm năm nay đến chậm 1-2 tháng, tần suất và mức độ ô nhiễm không thay đổi, ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe người dân.

Do không kiểm soát được yếu tố thời tiết, thành phố đang tập trung đưa ra các chính sách về giao thông, kiểm kê nguồn thải để “bắt bệnh” ô nhiễm không khí. Bà Thủy cho biết thành phố sẽ xác định rõ tỷ lệ gây ô nhiễm từ giao thông, xây dựng… để tập trung nguồn lực giải quyết dứt điểm.

Nếu giao thông gây ô nhiễm 50-70% như nghiên cứu của WB, Hà Nội sẽ ưu tiên giải quyết vấn đề này trước. Đối với nguồn ô nhiễm từ bên ngoài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang thành lập ban chỉ đạo vùng, trong đó Hà Nội cùng các tỉnh lân cận sẽ cùng xác định nguồn ô nhiễm chung và trách nhiệm của từng địa phương.

Giải pháp cấp bách: Phun sương dập bụi, tạm dừng đào đường

Trước tình trạng chỉ số ô nhiễm không khí tăng cao trong hơn một tuần qua, Hà Nội đã ban hành hai văn bản với các giải pháp cấp bách và lâu dài.

Chỉ thị số 19 (ngày 10/12) yêu cầu hàng loạt biện pháp như: yêu cầu kiểm soát bụi tại các công trường xây dựng. Các cơ sở sản xuất có nguy cơ ô nhiễm lớn phải linh hoạt điều chỉnh giảm công suất hoặc dời lịch các công đoạn phát sinh nhiều bụi/khí thải (như thổi lò, nghiền nguyên liệu) sang thời điểm thời tiết thuận lợi hơn.

Các phường, xã tăng tần suất quét đường, hút bụi; sử dụng xe chuyên dụng phun nước rửa đường, dập bụi tại các trục giao thông chính, ưu tiên thực hiện vào khung giờ thấp điểm (đêm và sáng sớm, trước 6h sáng); không cấp phép thi công đào lòng lề đường, vỉa hè (trừ các trường hợp xử lý sự cố khẩn cấp) trong giai đoạn cuối năm khi chất lượng không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Chuyển đổi phương tiện xanh và vùng phát thải thấp

Cùng với các biện pháp tức thời, thành phố cũng đưa ra nhiều giải pháp căn cơ, trong đó trọng tâm là chuyển đổi phương tiện sử dụng năng lượng hóa thạch sang năng lượng xanh, sạch.

Phó chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, Hà Nội đã ý thức được vấn đề và triển khai đồng loạt các giải pháp. Xe buýt đã chuyển đổi xanh 26,2%, vượt kế hoạch năm 2026 (mục tiêu 20%). Mục tiêu chậm nhất đến 2030 chuyển đổi 100% xe buýt. Taxi đã chuyển đổi được 50%, chậm nhất đến năm 2030 phải chuyển đổi xanh xong. Với phương tiện cá nhân, thành phố sẽ hoàn thiện cơ chế chính sách, có lộ trình, kêu gọi doanh nghiệp và chính quyền đồng hành hỗ trợ người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

“Chỉ khi hoàn thành hệ thống metro, kết hợp các phương tiện công cộng, taxi, phát triển thêm xe đạp điện công cộng… mới có thể giảm phương tiện cá nhân giúp giao thông thông thoáng, thành phố có bầu không khí xanh sạch”, ông Quyền nhấn mạnh.

Cùng với đó, thành phố sẽ xây dựng các Vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ). Đây là khu vực hạn chế phương tiện gây ô nhiễm, ưu tiên xe sử dụng năng lượng sạch. Nghị quyết về LEZ đã được HĐND thành phố thông qua cuối tháng 11. Trong đó, đặt ra các mục tiêu:

Hạn chế phương tiện: môtô, xe gắn máy chạy xăng sẽ bị cấm lưu thông tùy theo khung giờ hoặc khu vực. Ôtô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 sẽ bị hạn chế và tiến tới cấm vào các khu vực này.

Lộ trình chuyển đổi: taxi từ 1/7/2026 chỉ được đầu tư mới hoặc thay thế bằng phương tiện chạy điện/năng lượng xanh. Xe máy phải hoàn tất chuyển đổi trước năm 2030.

Lộ trình thí điểm Vùng phát thải thấp: từ 1/7/2026, thí điểm tại một số phường thuộc vành đai 1; từ 1/1/2028 mở rộng ra toàn bộ vành đai 1 và một phần vành đai 2; từ 1/1/2030 triển khai trong vành đai 3 (tổng cộng 36 phường, xã).

Bà Lê Thanh Thủy khẳng định chính sách của thành phố là chuyển đổi có lộ trình, có hỗ trợ và đặt người dân vào trung tâm. Đây là một quá trình chuyển đổi xanh, phù hợp xu thế của các đô thị lớn trên thế giới.

“Ô nhiễm không khí là câu chuyện của quốc gia, của khu vực và của chính Hà Nội, nên phải bắt đầu từ nội tại của chúng ta, phối hợp và bắt tay với các khu vực khác giải quyết bài toán ô nhiễm không khí”, bà Thủy kết luận.

Chỉ tiêu về không khí “sạch” nằm trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố khóa 18 (nhiệm kỳ 2025-2030) ban hành cuối tháng 11. Nghị quyết yêu cầu xây dựng Đề án tổng thể khắc phục 5 điểm nghẽn của thành phố gồm trật tự đô thị, ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, úng ngập và vệ sinh an toàn thực phẩm.

20 đoàn giám sát của Thành ủy Hà Nội đang làm việc với 126 xã, phường trực thuộc. Một trong những nội dung địa phương phải báo cáo là kế hoạch khắc phục 5 điểm nghẽn về trật tự đô thị, ùn tắc giao thông, úng ngập vệ sinh an toàn thực phẩm và ô nhiễm môi trường, trong đó có ô nhiễm không khí.

Võ Hải