Hành trình giành lại “bầu trời xanh” của thành phố Bắc Kinh

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí, đặc biệt là xử lý triệt để chỉ số bụi mịn PM2.5 vượt chuẩn, thành phố Bắc Kinh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó giai đoạn 2013-2017 tập trung xử lý nguồn phát thải công nghiệp và đốt than; giai đoạn 2018-2020 đẩy mạnh giải quyết vấn đề ô nhiễm từ phát thải giao thông.

Với “Chương trình hành động làm sạch không khí giai đoạn 2013-2017” gồm 84 nhiệm vụ cụ thể, thành phố Bắc Kinh tập trung xử lý nguồn gây ô nhiễm từ các nhà máy, xí nghiệp và hoạt động đốt than. Theo đó, chính quyền thành phố yêu cầu các doanh nghiệp gây ô nhiễm phải chuyển đổi dây chuyền, công nghệ sản xuất mới theo hướng xanh, sạch, thân thiện với môi trường, đối với những doanh nghiệp vừa và nhỏ hao tốn nhiều tài nguyên, hiệu quả chưa cao sẽ kiên quyết loại ra khỏi thị trường. Cụ thể, ngay trong năm 2013 đã loại bỏ 288 doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh trong 11 lĩnh vực như vật liệu xây dựng, hóa chất, đồ gia dụng, cơ khí đúc…, giúp giảm hơn 8.300 tấn phát thải công nghiệp.

Còn về hoạt động đốt than nhiệt hóa hệ thống cung cấp khí sưởi, chính quyền thành phố cũng tập trung chuyển đổi theo hướng sử dụng năng lượng sạch là dùng điện thay than để nhiệt hóa hơi nước cung cấp cho hệ thống sưởi. Chính quyền cũng hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình ở những khu vực mà hệ thống sưởi của thành phố chưa đấu nối được để mua các thiết bị sưởi chạy điện thay vì đốt than giá rẻ. Cụ thể, ngay trong năm 2013, 215 tổ máy với 3.428 đơn vị áp suất (1 giờ nhiệt hóa được 1 tấn hơi nước) đã được chuyển đổi từ sử dụng than sang dùng điện; hơn 44.000 hộ gia đình được hỗ trợ để chuyển đổi từ đốt than sưởi ấm sang sử dụng thiết bị sưởi dùng điện. Điều này đã giúp giảm tiêu thụ 1,3 triệu tấn than, giảm 5.763 tấn khí SO₂ và 6.017 tấn khói bụi.

Sau 5 năm triển khai, chất lượng không khí của thành phố Bắc Kinh được cải thiện rõ rệt. Nồng độ bụi mịn PM2.5 giảm 35,6% so với năm 2013; số ngày ô nhiễm nặng giảm 60%. Tuy nhiên chất lượng không khí vẫn chưa đạt tiêu chuẩn cũng như kỳ vọng của người dân, vì vậy, chính quyền thành phố Bắc Kinh tiếp tục triển khai, thực hiện chương trình hành động giai đoạn 2018-2020 với tên gọi “Cuộc chiến giành lại bầu trời xanh”.

Trong giai đoạn 3 năm này, Bắc Kinh tập trung giải quyết nguồn ô nhiễm từ phát thải giao thông. Theo kết quả phân tích nguồn bụi mịn PM2.5 trong giai đoạn này, khí thải ô-tô là nguyên nhân hàng đầu, chiếm tới 45% nguồn phát thải hình thành bụi mịn, với con số dẫn chứng cụ thể là số lượng xe tải chở hàng chạy xăng chỉ chiếm 4% tổng số xe cơ giới, nhưng lại tạo ra 69% và hơn 90% hợp chất oxit nitơ và các hạt bụi của tổng lượng phát thải xe cơ giới.

Vì vậy, trong chương trình hành động “Cuộc chiến giành lại bầu trời xanh”, thành phố Bắc Kinh tập trung giải bài toán giao thông-vận tải kiểm soát khí thải… Theo đó, điều chỉnh sơ đồ vận tải hàng hóa theo hướng từ đường bộ sang đường sắt, nâng cao tỷ trọng vận chuyển đường sắt đối với các nhóm mặt hàng có khối lượng lớn như vật liệu xây dựng, ô-tô, hóa chất…; đẩy mạnh chuyển đổi ô-tô chạy xăng sang ô-tô năng lượng mới đối với các loại xe như xe tải dưới 4,5 tấn cung cấp dịch vụ vệ sinh môi trường, bưu chính, xe taxi, xe chở cán bộ công nhân viên, xe buýt. Ngoài ra, thành phố Bắc Kinh còn siết chặt quản lý, kiểm tra và loại bỏ những ô-tô có lượng khí thải cao; mở rộng phạm vi vùng phát thải thấp từ vành đai 6 ra toàn thành phố; yêu cầu các đơn vị hành chính sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước từng bước và tiến tới loại bỏ hoàn toàn ô-tô chạy xăng.

Ngoài ra, Bắc Kinh hết sức chú trọng phối hợp liên vùng trong xử lý ô nhiễm không khí. Thành phố đã cùng với các địa phương lân cận như Hà Bắc, Thiên Tân, Nội Mông Cổ…, xây dựng cơ chế phối hợp phòng chống ô nhiễm không khí liên vùng, nhằm thống nhất các yêu cầu, giải pháp và tiêu chuẩn trong xử lý ô nhiễm không khí dựa trên các đặc điểm phát triển kinh tế-xã hội và điều kiện khí hậu, địa hình của cả một khu vực rộng lớn.

Các địa phương thuộc cơ chế phối hợp nói trên đã nghiên cứu, xác định con đường lưu thông nguồn ô nhiễm không khí, coi đây là trọng tâm trong xử lý ô nhiễm không khí của cả khu vực; thực hiện đồng bộ tiêu chuẩn phát thải đối với xe cơ giới cũng như tiêu chuẩn chất lượng xăng dầu và nhiều tiêu chuẩn khác liên quan đến định mức khói bụi phát thải ra môi trường trong quá trình vận chuyển vật liệu xây dựng…, phát huy tác dụng quan trọng đổi mới việc cải thiện đáng kể chất lượng môi trường không khí của cả khu vực rộng lớn với Bắc Kinh làm trung tâm.

Theo tính toán, việc tăng cường phối hợp giữa các địa phương trong việc xử lý ô nhiễm không khí, nhất là hỗ trợ về vốn và kỹ thuật cho việc đào thải các lò đốt than, xử lý ô nhiễm từ xe cơ giới, xây dựng nền tảng dữ liệu chia sẻ về chất lượng không khí…, đã góp phần giảm 7μg/m3 trong mức giảm chung chỉ số PM 2.5 hàng năm của thành phố Bắc Kinh, tức là đóng góp tới 23% trong thành tích xử lý ô nhiễm không khí của toàn thành phố.