Sau gần 17 năm triển khai, BHXH tự nguyện đã trở thành trụ cột quan trọng trong mục tiêu mở rộng diện bao phủ an sinh xã hội, đặc biệt với lao động khu vực phi chính thức như nông dân, tiểu thương, lao động tự do. Tuy nhiên, thực tế cho thấy số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng, đòi hỏi những giải pháp mang tính đột phá, linh hoạt hơn.
Những năm gần đây, số người tham gia BHXH tự nguyện có xu hướng tăng, nhất là sau khi Nhà nước ban hành các chính sách hỗ trợ mức đóng. Việc nâng tỉ lệ hỗ trợ cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và mở rộng đối tượng được trợ giúp đã góp phần giảm gánh nặng tài chính cho người tham gia. Nhưng thực tế cho thấy việc tham gia BHXH tự nguyện vẫn thiếu tính ổn định. Nhiều người chỉ tham gia trong thời gian ngắn rồi dừng do thu nhập bấp bênh, khó duy trì mức đóng đều đặn. Đối với không ít lao động tự do, BHXH tự nguyện vẫn bị xem là “khoản chi dài hạn”, trong khi nhu cầu trước mắt về sinh kế, y tế, giáo dục con cái luôn cấp bách.
Từ ngày 1-7-2025, dù chính sách BHXH tự nguyện được điều chỉnh, ngoài chế độ hưu trí, tử tuất, người tham gia còn được hưởng thêm trợ cấp thai sản, song sức hấp dẫn vẫn chưa đủ lớn đối với người trẻ hoặc nhóm có thu nhập thấp, không ổn định. Từ thực tiễn trên, nhiều chuyên gia an sinh xã hội cho rằng đã đến lúc cần mở rộng và đa dạng hóa các gói BHXH tự nguyện theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với khả năng và nhu cầu của từng nhóm dân cư.
Trước hết, có thể nghiên cứu các gói đóng – hưởng theo giai đoạn, cho phép người tham gia lựa chọn mức đóng thấp trong những năm đầu, tăng dần khi thu nhập ổn định hơn. Điều này giúp giảm áp lực tài chính ban đầu, nhất là với nông dân và lao động trẻ.
Thứ hai, cần xem xét đa dạng phương thức đóng, như đóng theo mùa vụ, theo quý linh hoạt hoặc tạm dừng – tiếp tục tham gia mà không bị gián đoạn quyền lợi. Với lao động phi chính thức, thu nhập thường không đều theo tháng, việc áp dụng “khuôn cứng” dễ khiến họ bỏ cuộc. Thứ ba, về lâu dài, có thể nghiên cứu mở rộng thêm quyền lợi ngắn hạn trong khuôn khổ BHXH tự nguyện, chẳng hạn hỗ trợ khi gặp rủi ro lớn, ốm đau dài ngày hoặc kết hợp linh hoạt với BHYT. Khi nhìn thấy lợi ích thiết thực trước mắt, người dân sẽ có động lực tham gia và duy trì lâu dài.
Bên cạnh việc thiết kế gói tham gia linh hoạt, sự hỗ trợ của Nhà nước vẫn đóng vai trò then chốt. Việc tăng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện là bước đi tích cực, nhưng cần đi kèm cơ chế để địa phương chủ động bổ sung hỗ trợ, nhất là ở vùng nông thôn, miền núi, nơi thu nhập của người dân còn thấp. Song song đó, cần tăng cường công tác truyền thông nhằm giúp người dân hiểu rõ quyền lợi, lộ trình tham gia và lợi ích lâu dài của BHXH tự nguyện.
Mở rộng diện bao phủ BHXH tự nguyện không chỉ là bài toán chính sách mà còn là thước đo hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội. Khi các gói BHXH tự nguyện được thiết kế linh hoạt, sát với thực tế đời sống và khả năng tài chính của người dân, BHXH sẽ không còn là “câu chuyện xa vời”, mà trở thành điểm tựa an tâm cho hàng triệu lao động tự do khi về già.
Nguồn: https://nld.com.vn/so-tay-huong-toi-an-sinh-ben-vung-196251220190147474.htm
