‘Khả năng chi trả’: Từ khóa mới trong cuộc đối đầu chính trị Mỹ

Từ một khái niệm rải rác trong các phát biểu chính sách, “khả năng chi trả” nhanh chóng vươn lên thành thông điệp trung tâm của Đảng Dân chủ, giúp họ khai thác trực diện những lo lắng sâu sắc nhất của cử tri về chi phí sinh hoạt và từng bước xoay chuyển thế trận trước Tổng thống Donald Trump, khi cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm 2026 đang đến gần.

Sự thay đổi trong cách nói về kinh tế

Theo báo New York Times, trong nhiều năm qua, các cuộc tranh luận kinh tế ở Mỹ thường xoay quanh những khái niệm mang tính học thuật hoặc chính sách: bất bình đẳng kinh tế, công bằng xã hội, củng cố tầng lớp trung lưu hay phục hồi tăng trưởng.

Chính quyền Tổng thống Joe Biden thậm chí còn đặt tên cho đạo luật kinh tế quan trọng nhất của mình là “Đạo luật giảm lạm phát”, với trọng tâm là các chỉ số vĩ mô.

Nhưng giờ đây, các chiến lược gia Dân chủ nhận ra rằng những thuật ngữ đó không phản ánh đúng cách cử tri cảm nhận đời sống hằng ngày của họ.

Trong các cuộc thảo luận nhóm và khảo sát, cử tri không nói về lạm phát hay tăng trưởng, mà nói về việc họ không còn đủ khả năng chi trả cho những thứ cơ bản nhất trong đời sống hằng ngày: nhà ở, thực phẩm, học phí, chăm sóc trẻ em, chi phí y tế hay thậm chí là hóa đơn điện nước.

Chính trong bối cảnh đó, cụm từ “khả năng chi trả” nổi lên như một khái niệm bao trùm, đơn giản nhưng trực diện.

Nó không yêu cầu cử tri hiểu các mô hình kinh tế hay chính sách phức tạp, mà chạm thẳng vào cảm giác chung: cùng một mức thu nhập, nhưng mọi thứ đều đắt hơn. Nhiều người cảm thấy họ đang “chìm dần”, dù vẫn đi làm, vẫn tiết kiệm và vẫn cố gắng giữ nhịp sống như trước.

Thành công của cách tiếp cận này còn đến từ bài học thất bại trong quá khứ. Mùa hè năm 2023, chính quyền ông Joe Biden khởi động chiến dịch tái tranh cử với trọng tâm là “Bidenomics”, thuật ngữ từng bị phe Cộng hòa sử dụng theo hướng mỉa mai để chỉ các chính sách kinh tế của ông.

Ông Biden khẳng định đã cứu nền kinh tế khỏi suy thoái, nhưng cử tri không bị thuyết phục, thậm chí tỉ lệ ủng hộ còn giảm mạnh. Thực tế mà họ trải nghiệm – giá cả leo thang và áp lực chi tiêu ngày càng lớn – hoàn toàn trái ngược với thông điệp lạc quan từ chính quyền.

Sau những thất bại đó, nhiều chính trị gia Dân chủ ở cấp bang và địa phương bắt đầu điều chỉnh. Họ không còn tranh luận xem nền kinh tế “đang tốt lên hay không”, mà tập trung vào một câu hỏi cụ thể hơn: người dân có đủ khả năng chi trả cho cuộc sống của mình hay không.

Vũ khí chính trị mới

Bước ngoặt đến khi các ứng viên Dân chủ giành thắng lợi trong cuộc bầu cử tháng 11 vừa qua, với thông điệp xoay quanh chi phí sinh hoạt.

Từ New Jersey đến Virginia, New York, Michigan, các chiến dịch thành công đều có điểm chung: đặt khả năng chi trả của người dân làm trọng tâm, với những cam kết cụ thể về nhà ở, chăm sóc trẻ em, y tế, giao thông công cộng và thực phẩm.

Sự thay đổi này khiến Đảng Cộng hòa rơi vào thế bị động. Tổng thống Trump công khai chỉ trích cụm từ “khả năng chi trả” là một chiêu trò chính trị, nhưng đồng thời lại tổ chức các chuyến vận động mang tên “chuyến đi về khả năng chi trả” nhằm trấn an cử tri. Trong các phát biểu gần đây, ông cho rằng chính quyền tiền nhiệm mới là bên “phổ biến” thuật ngữ này.

Tuy nhiên, những nỗ lực đó chưa mang lại kết quả rõ rệt. Các cuộc thăm dò cho thấy tỉ lệ ủng hộ cách ông Trump xử lý vấn đề kinh tế tiếp tục suy giảm.

Một phần nguyên nhân đến từ chính sách thuế quan mới, khi nhiều cử tri liên hệ trực tiếp các biện pháp này với nguy cơ giá cả tăng cao hơn. Dù lạm phát đã hạ nhiệt so với đỉnh năm 2022, giá cả tích lũy trong gần 5 năm qua vẫn tăng khoảng 25%, đủ để duy trì cảm giác bất an tài chính trong xã hội.

Điều quan trọng hơn, “khả năng chi trả” đang giúp Đảng Dân chủ vượt qua ranh giới truyền thống về giai cấp, địa lý và sắc tộc. Thông điệp này nói cùng một ngôn ngữ với các bậc phụ huynh lo tiền học cho con, người trẻ không mua nổi nhà, người lao động lo hóa đơn y tế và người về hưu chật vật với chi phí sinh hoạt tăng cao.

Khi chiến dịch tranh cử bước vào giai đoạn nước rút, các lãnh đạo Dân chủ nhấn mạnh rằng tập trung vào khả năng chi trả không chỉ là chiến thuật bầu cử, mà còn là cách khôi phục hình ảnh của đảng như một lực lượng hiểu và chia sẻ áp lực đời sống của người dân.

Trong cuộc đối đầu với giữa hai đảng, “khả năng chi trả” vì thế không chỉ dừng lại là một từ khóa đơn giản, mà đã trở thành một khung diễn giải mới cho toàn bộ câu chuyện kinh tế của nước Mỹ.

Kinh tế Mỹ có thật sự ổn?

Dữ liệu từ Bộ Lao động Mỹ ngày 1-8 cho thấy tăng trưởng việc làm trong tháng 7 thấp hơn kỳ vọng và các điều chỉnh đối với số liệu tuyển dụng trong những tháng gần đây đã đưa con số xuống mức yếu nhất kể từ đại dịch COVID-19.