Những hướng đi sắp tới của ông Trump sau một tháng khuấy động thế giới

Tổng thống Donald Trump (Ảnh: Reuters).

Ngày 20/1, ông Donald Trump nhậm chức Tổng thống thứ 47 của Mỹ sau chiến thắng lớn trong cuộc bầu cử vào ngày 5/11/2024. Thắng lợi này đánh dấu sự trở lại đầy ấn tượng của ông sau 4 năm rời Nhà Trắng trong nhiều tranh cãi.

Chỉ trong 30 ngày đầu tiên, với những chính sách và quyết định “vô tiền khoáng hậu” của mình, Tổng thống Trump đã tạo ra những thay đổi làm rung chuyển không chỉ nước Mỹ mà còn cả trật tự thế giới hiện tại.

Cải tổ quyết liệt

Ngay từ những ngày đầu tiên, ông Trump đã cho thấy quyết tâm cải tổ toàn diện bộ máy chính quyền với những bổ nhiệm nhân sự gây chấn động.

Việc đưa tỷ phú Elon Musk vào vị trí lãnh đạo Ban Hiệu suất chính phủ (DOGE) và Keith Hegseth, cựu người dẫn chương trình của Fox News, làm Bộ trưởng Quốc phòng đã ít nhiều gây tranh cãi. Mặc dù chỉ 65% đề cử được Thượng viện chấp thuận, ông Trump vẫn kiên định với chiến lược nhân sự của mình.

Tổng thống Trump cũng đã sa thải 85% công tố viên liên bang do cựu Tổng thống Biden bổ nhiệm, cắt chế độ bảo vệ cho các quan chức cấp cao thời Tổng thống Joe Biden, thậm chí còn dừng cung cấp thông tin mật cho cựu Tổng thống Biden.

Cải tổ cơ cấu và ngân sách là trọng tâm tiếp theo trong chương trình nghị sự của ông Trump lần này. Chính quyền mới đã cắt giảm 30% nhân sự tại các cơ quan liên bang, giúp tiết kiệm 50 tỷ USD ngân sách hàng năm.

Quyết định gây tranh cãi nhất là việc giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), ảnh hưởng đến 98 quốc gia nhận viện trợ trên toàn thế giới và 12.000 nhân viên, cùng với việc kêu gọi đóng cửa Đài phát thanh châu Âu Tự do (RFE/RL) và Đài tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), dẫn đến việc cắt giảm 4.500 việc làm.

Đáng chú ý, cuộc kiểm toán đặc biệt về chi tiêu ở Bộ Quốc phòng đã phát hiện 15 tỷ USD các khoản chi tiêu bất thường, tạo cơ sở cho những cải cách sâu rộng hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Về lĩnh vực an ninh biên giới, ông Trump đã thực hiện những bước đi quyết liệt trong việc kiểm soát biên giới và nhập cư. Theo những thông tin đã được công bố, trong vòng một tháng, chính quyền đã trục xuất tới 200.000 người nhập cư bất hợp pháp, giảm 75% dòng người qua biên giới Mexico, giúp tiết kiệm 8 tỷ USD trợ cấp xã hội hàng năm.

Bên cạnh đó, 15.000 Vệ binh Quốc gia được triển khai, 300km tường biên giới mới được xây dựng và ngân sách dành cho Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) được tăng gấp đôi.

Trong lĩnh vực năng lượng và môi trường, ông Trump đã đảo ngược hoàn toàn chính sách của người tiền nhiệm. Mục tiêu 50% xe điện vào năm 2030 bị hủy bỏ, trợ cấp cho năng lượng tái tạo bị cắt giảm 70%. Thay vào đó, chính quyền Trump 2.0 mở rộng 40% diện tích khai thác dầu khí, dẫn đến giá xăng giảm 25% sau một tháng. Các chuyên gia dự đoán GDP của Mỹ có thể tăng thêm 0.5% nhờ sự phát triển của ngành năng lượng truyền thống.

Trật tự thế giới chao đảo

Ông Trump đã ký loạt sắc lệnh hành pháp kể từ khi nhậm chức vào tháng 1 (Ảnh: Getty).

Về chính sách đối ngoại, với phương châm “Nước Mỹ trên hết”, ông Trump đã nhanh chóng thể hiện uy lực của mình trong quan hệ với đồng minh.

Điểm đặc biệt là Thủ tướng Israel và Thủ tướng Nhật Bản là 2 vị khách nước ngoài hiếm hoi được Tổng thống Trump đón tiếp tại Nhà Trắng, qua đó thể hiện rõ sự tiếp tục ủng hộ và cam kết cao của chính quyền Trump 2.0 đối với hai quốc gia đồng minh được ưu ái này.

Ông Trump từng phát biểu trong một cuộc vận động tranh cử vào mùa hè năm 2024 rằng: “Tôi sẽ làm những gì tốt nhất vì đất nước chúng ta, không phải vì bất cứ ai khác. Nếu điều này phải thay đổi các liên minh truyền thống, tôi cũng sẽ làm”. Do vậy, toàn bộ hoạt động đối ngoại của chính quyền Trump 2.0 trong tháng đầu tiên đã thể hiện chính xác điều này.

Thực tế là với những gì đã thể hiện với châu Âu vừa qua, ông Trump đã làm rung chuyển mối quan hệ xuyên Thái Bình Dương. Ông yêu cầu các nước NATO không chỉ thực hiện đủ 2% GDP như đã thống nhất mà còn cần phải tăng ngân sách quốc phòng lên tới 5% GDP và đe dọa rút quân khỏi châu Âu nếu các nước không đáp ứng.

Trong chính sách thương mại, không chỉ áp thuế 25% với Canada và Mexico hay 10% với hàng hóa Trung Quốc, ông còn đồng thời yêu cầu EU không được tiếp tục “lợi dụng Mỹ” mà phải đàm phán lại các thỏa thuận thương mại cho công bằng hơn.

Đặc biệt, trong vấn đề Ukraine, Tổng thống Trump đã có cuộc điện đàm kéo dài 90 phút với Tổng thống Putin vào ngày 12/2 đề xuất một kế hoạch ngừng bắn có điều kiện, khiến cả châu Âu hoang mang, lo lắng.

Cụ thể, ông Trump quyết định cắt giảm 80% viện trợ quân sự cho Ukraine, yêu cầu đàm phán hòa bình ngay lập tức, mời chào Kiev ký thỏa thuận tài nguyên đổi đất hiếm lấy 500 tỷ USD viện trợ quân sự và không ngần ngại chỉ trích công khai lãnh đạo Ukraine, thậm chí ám chỉ Tổng thống Volodymyr Zelensky là người “khơi mào” cuộc chiến với Nga.

Cuối cùng, không thể không nhắc tới những quyết định mang dấu ấn “rất Trump” mà ông đã từng áp dụng trong nhiệm kỳ đầu nhưng bị người kế nhiệm lật ngược. Đó là việc đưa nước Mỹ ra khỏi các tổ chức, diễn đàn quốc tế đa phương như Tổ chức Y tế thế giới và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu mà ông Trump không đồng tình.

Những động thái chưa từng có được ông Trump triển khai cả trên mặt trận đối nội và đối ngoại đã tạo ra những phản ứng trái chiều trong nước. Tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Trump tăng lên 52%, trong đó vấn đề bảo vệ biên giới được 65% cử tri ủng hộ. Đặc biệt, thị trường chứng khoán đã tăng 8% trong tháng đầu tiên thời Trump 2.0.

Tuy nhiên, đảng Dân chủ đã dọa kiện Tổng thống Trump ra tòa về một số quyết định hành pháp bị cho là “vi hiến”, biểu tình nổ ra tại 28 thành phố lớn và 45% người Mỹ bày tỏ lo ngại về quan hệ của Mỹ với các đồng minh.

Trên trường quốc tế, những bước đi vô cùng táo bạo, quyết đoán mang đậm dấu ấn Trump và tinh thần “nước Mỹ trên hết” của ông đã gây ra những phản ứng còn mạnh mẽ hơn.

Tại châu Âu, 70% người dân không còn tin tưởng vào cam kết của Mỹ. EU phải đẩy nhanh kế hoạch thành lập quân đội chung, riêng Đức tăng 50% ngân sách quốc phòng.

Trong khi đó, Nga hoan nghênh và bắt đầu chính thức đối thoại nhằm đưa quan hệ song phương trở lại bình thường với Mỹ và chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, Trung Quốc thận trọng theo dõi, còn Ấn Độ tận dụng cơ hội để tăng cường quan hệ với Mỹ.

Những hướng đi sắp tới

Trong ngắn hạn, nhiều chuyên gia dự báo ông Trump kiên định với mục tiêu “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”, tiếp tục đẩy mạnh cải tổ ở trong nước với các kế hoạch như đã khởi động rầm rộ vừa qua.

Về mặt đối ngoại, khả năng là ông Trump cũng sẽ tiếp tục bước ngoặt đã chọn nhằm tập trung tất cả nguồn lực để đối phó và kiềm chế thành công các đối thủ chính đã xác định.

Việc ông Trump quay sang bắt tay với Nga có thể giúp Mỹ đạt được đột phá trong đàm phán về Ukraine, nhưng căng thẳng với đồng minh châu Âu sẽ gia tăng. Về dài hạn, những thay đổi này có thể dẫn đến sự thay đổi cơ bản trong trật tự thế giới, với khả năng Mỹ sẽ mất dần vị thế lãnh đạo toàn cầu song song với sự hình thành một trật tự đa cực mới.

Tóm lại, tháng đầu tiên của chính quyền Trump 2.0 đã cho thấy những thay đổi căn bản mang tính bước ngoặt trong cả chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ khiến cả thế giới đều phải thay đổi, thích nghi ở các mức độ khác nhau.

Với phương châm “Nước Mỹ trên hết”, Tổng thống Trump đang thực hiện những cải cách triệt để, bất chấp phản ứng từ đồng minh và đối thủ. Những động thái này có thể dẫn đến sự tái cấu trúc căn bản trật tự thế giới cũng như sự xác định lại các trung tâm quyền lực thế giới mới trong những năm tới.

“Hộp pandora” đã mở với tất cả những biến số khó lường vẫn ở phía trước. Tuy nhiên, dù mọi thứ đều có thể thay đổi, kể cả đồng minh, nhưng lợi ích vẫn là vĩnh viễn.

Đó cũng chính là lời nhắc nhở mỗi quốc gia để có sự ứng xử phù hợp nhất trong giai đoạn hiện nay, khi cả thế giới đang bước vào một thời kỳ mới đầy biến động khó lường trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.