Những vết sẹo tinh thần sau thiên tai

Hơn một tháng từ trận lũ lịch sử, anh Đường vẫn rơi nước mắt khi nghĩ đến cảnh ba mất trong cô độc, bị nước ăn hết quần áo.

“Trong mình giờ còn lo. Nó đau, khó chịu lắm”, anh nói.

Từ khi ông mất, anh chỉ chợp mắt được hai, ba tiếng mỗi đêm. Bữa ăn bữa bỏ. Xóm giềng, chính quyền và nhà hảo tâm đến động viên gia đình, anh cũng không vui lên. Anh chưa quen với cảm giác mất ba. 

“Giờ chỉ cần có ba bên cạnh là hạnh phúc rồi, chẳng muốn gì nữa”, anh nói.

Trận lũ lịch sử hồi tháng 11 khiến 113 người tử nạn tại Đăk Lăk đã để lại cho những người sống sót và thân nhân như anh Được “vết sẹo” tinh thần không thể quên.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thiên tai để lại nhiều kiểu sang chấn tâm lý, điển hình là sốc vì mất người thân, tài sản; buồn bã, tự trách bản thân; hay ám ảnh ký ức và mất đi niềm vui sống…

Nghiên cứu tổng hợp 2024 của TS Ahlke Kip, khoa Tâm lý tại Đại học Munster (Đức), và cộng sự cho thấy, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) cùng trầm cảm là hai vấn đề tâm lý phổ biến nhất của các nạn nhân sau thảm họa. Trong năm đầu, khoảng 26% nạn nhân gặp phải PTSD, 21,7% trầm cảm và 15,9% gặp rối loạn lo âu. Các vấn đề này có thể duy trì trong những năm tiếp theo nếu họ không nhận được hỗ trợ phù hợp.

Người mất cha

Suốt một tháng qua, mỗi lần anh Đường nhắm mắt lại, hình ảnh cha nằm úp trên mặt nước sau vườn lại hiện lên. Thi thể ông Trí được tìm thấy lúc gần 9 giờ sáng ngày 22/11, tại ngôi nhà ở khu phố Nam Bình 1.

Chiều hôm trước, dòng nước dữ rút dần sau 36 tiếng, người cùng thôn phát hiện căn nhà ông Trí vẫn ở để làm vườn đã sập mái. Họ nhờ qua ba người mới báo tin được cho anh Đường, khi ấy đang làm thợ hồ ở quận 8, TP HCM.

Cuộc gọi đến lúc 5 giờ chiều, thông báo ngắn gọn: “Ổng mất rồi, mấy anh em về nhận xác”.

“Không nghĩ được gì, không hỏi thêm được gì”, anh nhớ lại.

Dứt điện thoại, anh bắt xe ôm đi thẳng ra bến xe An Sương, lên chiếc xe đò xuất phát sớm nhất. Nghĩ rằng tầm 8 tiếng là về tới nhà, nhưng mọi thứ đều nằm ngoài dự tính.

“Từ lúc nhận tin ổng mất, qua một đêm nửa ngày mình mới về được. Đến khi thấy ổng, qua gần ngày nữa mới đưa được cha về gò (nghĩa trang thôn). Nó trắc trở tùm lum chuyện”, anh kể.

Chiếc xe đò tới hầm Cổ Mã (Đèo Cả) thì khựng lại vì sạt lở và ngập. Chỉ còn cách nhà hơn 25 cây số, nhưng bác tài thông báo phải chờ một ngày mới đi tiếp được. Anh Đường xuống xe, đeo ba lô, cuốc bộ. Vượt Đèo Cả một đoạn xa, thấy có xe ôm, anh trả 200 nghìn để họ chở thêm hơn chục cây số. Không biết là mấy giờ, chỉ thấy màn đêm đen kịt, hai bên đường về nhà mênh mông nước. Đến trụ sở Công an huyện Đông Hoà cũ, anh nhờ họ đưa về nhà.

Người trong đội cứu hộ lấy cano chở anh đi. Chạy được cỡ nửa cây, cano bị gãy chân vịt. Anh phải ngồi lại trụ sở công an tới sáng. Đến khi thấy một nhóm cứu trợ đi vào xã Hòa Xuân bằng xe máy, anh xin đi nhờ, nhưng cũng chỉ được một đoạn. Nước còn cao, xe máy chạy không được. Anh lại xuống lội bộ.

Nước ngang bụng, chảy mạnh. Lội từ 7 giờ kém đến 9 giờ, vượt khoảng 8 km, anh mới tới chỗ cha.

“Mình không nhận ra nhà mình luôn, như chiến trường, hoang tàn lắm”, anh kể.