Nước mắt người thân đêm ‘gặp lại’ liệt sĩ qua di ảnh

“Thằng nhóc ngày xưa hay tranh nhau mấy củ khoai luộc với tôi đây rồi…”, ông Bùi Đình Năm bỏ dở câu nói, tay vuốt nhẹ di ảnh liệt sĩ Bùi Đình Sáu được bọc trong lá cờ Tổ quốc. Chân dung em trai ông là một trong 300 bức ảnh liệt sĩ do Thành đoàn Hà Nội phối hợp nhóm Skyline phục dựng, trao tặng cho các gia đình tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam, tối 12/12.

Nước mắt người thân đêm ‘gặp’ liệt sĩ qua di ảnh

Hai anh em ông Năm sinh ra trong gia đình 9 người con ở Hà Tây cũ, nay là xã Phúc Lộc, Hà Nội. Tuổi thơ vùng thuần nông thời bao cấp gắn với những bữa cơm độn, những củ khoai mót về nướng chia nhau. Ngày 30/4/1977, khi mới 17 tuổi, anh Sáu tình nguyện nhập ngũ, tham gia quân tình nguyện Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế tại Campuchia. Anh hy sinh ngày 5/1/1979, khi chưa tròn 19 tuổi, hai ngày trước thời điểm nước bạn thoát khỏi nạn diệt chủng.

Thời gian huấn luyện tân binh ở Xuân Mai, ông Năm chỉ có một lần từ Yên Bái về thăm em. Khác với những năm tháng chiến tranh chống Mỹ, trước ngày lên đường, cậu em dặn anh trai ở nhà chăm lo cho bố mẹ, hẹn hoàn thành nghĩa vụ sẽ trở về. “Đất nước đã hòa bình, thống nhất, trai tráng đến tuổi đi nghĩa vụ khi ấy đâu ai nghĩ đến chuyện hy sinh”, ông Năm nói, giọng trầm xuống.

Tấm ảnh duy nhất của liệt sĩ Sáu là bức chụp chung với bạn bè thời đi học, được gia đình mang đi phục dựng. Dù đường nét chưa thật giống, người thân vẫn chấp nhận để an ủi phần nào nỗi nhớ. Liệt sĩ hy sinh khi 19 tuổi, hài cốt an táng tại Tây Ninh. Nhiều năm làm ăn ở Lâm Đồng, ông Năm vẫn đều đặn ghé nghĩa trang thắp hương cho em. Gần đây, khi anh em trong nhà đều đã cao tuổi, gia đình thống nhất đưa liệt sĩ về quê an táng. Di ảnh được trao đúng đêm trước khi hài cốt trở về Hà Nội, với ông Năm, đó là “cuộc đoàn tụ trọn vẹn”.

Cách đó không xa, hơn 10 người trong gia đình liệt sĩ Đặng Xuân Đạo cùng đón nhận di ảnh ông. Ba người con gái mặc áo dài đỏ sao vàng, ôm chân dung cha trong tay. Hai con gái út lần đầu được nhìn rõ gương mặt cha sau 58 năm, bởi ngày ông lên đường nhập ngũ, họ còn quá nhỏ. Người duy nhất còn nhớ rõ dung mạo liệt sĩ là bà Đặng Thị Hoa, con gái cả, nay 68 tuổi. Vợ liệt sĩ, cụ Nguyễn Thị Bích, 92 tuổi, không còn đủ thị lực để nhìn rõ di ảnh chồng.

“Đôi mắt này, cái cằm này giống lắm”, người con gái tóc bạc lặng lẽ ngắm chân dung đấng sinh thành. Trước đó, ảnh thờ chỉ là tấm hình đen trắng cỡ nhỏ, được cắt từ ảnh chụp chung với 6 người bạn, đã ố vàng, mờ nét theo thời gian. Liệt sĩ Đặng Xuân Đạo viết đơn tình nguyện nhập ngũ năm 1967, khi chiến trường miền Nam bước vào giai đoạn ác liệt. Ông hy sinh năm 1970, đến nay gia đình vẫn chưa xác định được nơi an táng.

Trên khán đài, bà Bùi Thị Thà liên tục lau nước mắt khi thay mặt gia đình đón di ảnh liệt sĩ Bùi Xuân Hòa, anh chồng bà, để đưa về quê Quốc Oai thờ phụng. Về làm dâu năm 1985, bà nhiều lần nghe bố mẹ chồng kể chuyện anh Hòa ngày trước nằng nặc xin đi bộ đội. Nhập ngũ chưa đầy nửa năm, anh hy sinh tại chiến trường phía Nam năm 1972, đến nay chưa tìm được hài cốt, chỉ còn giấy báo tử gửi về gia đình. “Có được tấm ảnh rõ nét thế này, gia đình rất toại nguyện, ông bà chắc cũng yên lòng”, bà nói.

Dự án phục dựng ảnh liệt sĩ do Thành đoàn Hà Nội phối hợp các nhóm tình nguyện triển khai từ năm 2024. Những bức chân dung được tái tạo chủ yếu từ ảnh cũ mờ, nhòe, chỉ còn lại vài chi tiết. Đến nay, 659 di ảnh đã được phục dựng và trao tặng; thời gian tới dự kiến thêm khoảng 400 tấm, như một cách để thế hệ hôm nay gìn giữ ký ức và tri ân những người đã ngã xuống.

Hoàng Phương