Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương vừa gửi báo cáo tổng hợp kiến nghị của các đại biểu, chuyên gia tại Hội thảo “Cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược vào TP.HCM trong tình hình mới”, tổ chức hôm 27-11.
Theo báo cáo, các đề xuất, kiến nghị tại hội thảo tập trung vào hai nội dung chính là sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98/2023 và chính sách chiến lược phát triển TP.HCM.
Cho phép TP.HCM giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất TOD
Nhóm nội dung thứ nhất là về sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98, các ý kiến cho rằng việc này nhằm giúp TP.HCM có cơ sở pháp lý để giải quyết những hạn chế trong công tác quản lý, phát triển đô thị, huy động nguồn lực, khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, thực hiện vai trò đầu tàu trong giai đoạn mới.
Cụ thể, liên quan đến thu hút nhà đầu tư chiến lược vào TP.HCM, các ý kiến đề xuất mở rộng danh mục các dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, tạo hành lang pháp lý linh hoạt, đầy đủ và chủ động cho TP trong việc lựa chọn, thu hút nhà đầu tư chiến lược có năng lực tài chính vào các dự án quy mô lớn trong các lĩnh vực.
Có thể kể đến như du lịch – nghỉ dưỡng cao cấp, văn hóa – thể thao, y tế chuyên sâu, năng lượng sạch, xử lý chất thải, logistics và hạ tầng đô thị hiện đại; dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư thuộc danh mục dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược hoặc dự án trọng điểm thu hút đầu tư do HĐND TP thông qua; dự án đầu tư công, dự án PPP…
Điều chỉnh điều kiện nhà đầu tư chiến lược bảo đảm khả năng huy động vốn để thực hiện dự án đầu tư, phù hợp thông lệ quốc tế và bảo đảm tính thực chất trong xác định nhà đầu tư chiến lược.
Đơn giản hóa trình tự, thủ tục đăng ký thực hiện dự án và lựa chọn nhà đầu tư chiến lược, nhất là thủ tục đầu tư đối với các dự án đầu tư trọng điểm theo hướng giao thẩm quyền cho HĐND TP, UBND TP.
Trong một số trường hợp lựa chọn nhà đầu tư, cho phép TP được áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư trước khi cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư; đồng thời, cho phép nhà đầu tư không phải thực hiện thủ tục về cấp giấy phép xây dựng và chịu trách nhiệm hoàn thiện hồ sơ trong thời hạn quy định;
Bổ sung quy định cho phép TP được thực hiện công tác thu hồi, giải phóng mặt bằng, tạm giao phần đất để khởi công công trình theo tiến độ đã được phê duyệt đối với dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư cần triển khai ngay. Đơn giản hóa quy trình quy hoạch các dự án thuộc danh mục ưu tiên, nhằm nâng cao quyền chủ động của TP trong phát triển không gian đô thị.
Về mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD), chuyên gia kiến nghị năm vấn đề chính. Đó là mở thẩm quyền cho TP trong bồi thường, tạo quỹ đất và điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch quanh ga metro, Vành đai 3.
Cho phép khai thác linh hoạt các công trình trong khu TOD theo thời hạn dự án. Áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt cho các khu công nghiệp – công nghệ trọng điểm nhằm rút ngắn thời gian và thúc đẩy dự án chiến lược.
Bổ sung cơ chế phối hợp liên tỉnh trong hạ tầng giao thông bằng việc thống nhất một cơ quan chủ quản. Cho phép TP giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất TOD để tái đầu tư cho đường sắt đô thị và hạ tầng liên quan, tạo nguồn lực bền vững.
Về thành lập Khu thương mại tự do TP.HCM, các kiến nghị đề xuất mở rộng thẩm quyền của TP.HCM đối với phát triển Khu thương mại tự do, từ quyết định thành lập/mở rộng khu đến giao Ban Quản lý các Khu chế xuất – Khu công nghiệp TP.HCM thực hiện quản lý nhà nước và cung ứng dịch vụ hành chính công.
Nhà đầu tư được hưởng cơ chế đất đai và đầu tư rất thông thoáng (giao/thuê đất không qua đấu giá; nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế không cần dự án hay Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước), cùng mức ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân vượt trội. Đồng thời, thẩm quyền của cơ quan hải quan được mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho logistics, thương mại và hoạt động doanh nghiệp trong khu…
Ngoài ra, các ý kiến cũng kiến nghị các cơ chế liên quan cơ chế đặc thù phát triển đường sắt; quản lý đô thị, tài nguyên và môi trường… Trong đó, kiến nghị UBND TP được trao quyền tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch, quy hoạch chung TP và được phép chỉ định Tư vấn lập nhiệm vụ và quy hoạch chung TP.
Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền
Nhóm nội dung thứ hai là về các chính sách chiến lược phát triển TP.HCM. Các kiến nghị nhấn mạnh để TP.HCM thực sự trở thành một “siêu đô thị – trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới” và hiện thực hóa mục tiêu phát triển 2030, tầm nhìn 2045, cần thực hiện nhiều giải pháp đổi mới thể chế, chính sách, pháp luật mang tính đột phá, toàn diện hơn rất nhiều so với các cơ chế, chính sách đặc thù hiện hành.
“Trong Đề án của Ban Chính sách, chiến lược Trung ương trình Trung ương Đảng khóa XIV để ban hành Nghị quyết về giải pháp chiến lược thúc đẩy tăng trưởng hai con số cần thể hiện những quan điểm, định hướng đột phá cho TP.HCM” – theo các chuyên gia.
Theo đó, các kiến nghị cho rằng cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo hướng tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của TP.HCM đúng với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” nhằm khai thác hiệu quả không gian phát triển, phát huy tiềm năng, lợi thế của TP.HCM gắn với yêu cầu phát triển vùng, liên kết vùng Đồng Nam Bộ và ĐBSCL.
Trước hết là trong các lĩnh vực như quy hoạch, đầu tư, quản lý đô thị, tài nguyên và môi trường, ban hành chính sách, pháp luật đặc thù trên cơ sở khung chính sách, pháp luật của Trung ương. Với những vấn đề vượt thẩm quyền, TP có thể báo cáo trực tiếp lên Trung ương và Trung ương cũng có một đầu mối để giải quyết trong một thời hạn nhất định (5 hay 7 ngày) thay vì đi một vòng xin ý kiến các bộ, ngành liên quan.
Việc thu hút nhà đầu tư chiến lược vào TP.HCM cần thực hiện theo phương châm chọn lọc và chăm sóc lâu dài, nhà đầu tư chiến lược là “đối tác phát triển”, cùng đồng hành và kiến tạo phát triển.
Danh mục dự án đầu tư chiến lược được kiến nghị đặt trọng tâm vào ba nhóm. Nhóm thứ nhất là các lĩnh vực tạo sức lan tỏa và cộng hưởng hệ thống, tập trung vào những ngành có khả năng thúc đẩy tăng trưởng, nâng cấp năng lực sản xuất – công nghiệp hiện có, góp phần giảm chi phí hệ thống, gia tăng năng suất và nâng tầm chuỗi giá trị.
Lĩnh vực này bao gồm các dự án tạo động lực phát triển công nghiệp, công nghiệp chế biến công nghệ cao, tự động hóa, y sinh học, logistics vùng và liên vùng, hàng hải toàn cầu; các dự án nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng kinh tế – xã hội, quản trị, quy hoạch, vận hành đô thị thông minh…
Nhóm thứ hai là các lĩnh vực công nghệ cao hoặc đón bắt xu thế công nghệ mới, hướng tới những ngành có khả năng tạo động lực tăng trưởng đột phá trong 5-10-20 năm tới.
Lĩnh vực này gắn với công nghệ tiên phong, mô hình kinh doanh mới và chuỗi giá trị toàn cầu thế hệ mới nhằm định vị TP.HCM thành một “thủ phủ công nghệ” của Đông Nam Á với các dự án chiến lược về trung tâm dữ liệu lớn và dữ liệu xanh, điện toán đám mây, AI, IoT, an ninh mạng, các nền tảng số phục vụ đô thị thông minh, chip, bán dẫn, dịch vụ tài chính, tài chính số, công nghệ tài chính, trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Hình thành hệ thống sandbox đa tầng
Nhóm thứ ba là các lĩnh vực thiết yếu chiến lược nhằm tăng sức chống chịu và tự chủ, bao gồm những ngành giữ vai trò sống còn đối với an ninh kinh tế vùng và quốc gia, giúp giảm rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng, củng cố tự chủ năng lượng, lương thực, y tế, dữ liệu và nâng cao khả năng phục hồi dài hạn; năng lượng sạch, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng chỉ ra những tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược, thủ tục đầu tư, hợp đồng đầu tư, chính sách ưu đãi vượt trội. Trong đó kiến nghị toàn bộ thủ tục đầu tư phải được gộp vào một quy trình duy nhất với thời gian xử lý rõ ràng. TP.HCM cần được phân quyền để đảm bảo quyền đàm phán và ký các Hợp đồng đầu tư hay thỏa thuận chiến lược này, không phải xin ý kiến quá nhiều cấp.
Mặt khác, TP.HCM phải hình thành được những cụm ngành đủ đậm đặc, liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, trường đại học, tổ chức nghiên cứu và Nhà nước. Các cụm ngành được ưu tiên bao gồm công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; tài chính quốc tế, fintech, dịch vụ doanh nghiệp; logistics, cảng biển, hàng hải; kinh tế biển, năng lượng sạch, dịch vụ dầu khí; công nghiệp văn hóa, nghiên cứu sáng tạo.
“Mỗi cụm ngành cần có một doanh nghiệp đầu đàn dẫn dắt, đi cùng với đó là hệ sinh thái vệ tinh gồm các doanh nghiệp phụ trợ, các startup công nghệ, trung tâm R&D, phòng thí nghiệm đổi mới sáng tạo và cơ chế đất đai, hạ tầng thiết kế riêng cho từng cụm” – báo cáo nêu.
Đặc biệt, TP.HCM có thể hình thành một hệ thống sandbox đa tầng. Trong lĩnh vực tài chính và fintech, cần cho phép thử nghiệm các mô hình thanh toán xuyên biên giới, ngân hàng số, tài sản số, giao dịch carbon và dịch vụ ngân hàng mở, dưới sự giám sát chặt chẽ nhưng linh hoạt của cơ quan quản lý.
Hay trong lĩnh vực đô thị thông minh, một số khu vực có thể trở thành không gian thử nghiệm cho phương tiện tự hành, quản trị giao thông bằng trí tuệ nhân tạo, quản lý năng lượng thông minh, hệ thống internet vạn vật tích hợp và các mô hình phân vùng thông minh dựa trên dữ liệu thời gian thực…
Lập đơn vị chuyên trách thu hút, hỗ trợ nhà đầu tư chiến lược
Về cơ chế thực thi, các ý kiến đề xuất TP.HCM cần có một đơn vị chuyên trách về thu hút, hỗ trợ nhà đầu tư chiến lược vận hành theo nguyên tắc tinh gọn, chuyên nghiệp và minh bạch. Đơn vị này cần được trao quyền xử lý thủ tục đầu tư từ đầu đến cuối đối với các dự án chiến lược, có quyền điều phối liên ngành, sở hữu đội ngũ nhân sự tinh hoa được tuyển chọn theo chuẩn quốc tế và trả lương theo cơ chế thị trường.
Đây sẽ là đầu mối duy nhất chịu trách nhiệm về toàn bộ quá trình thu hút, hỗ trợ và đồng hành với các nhà đầu tư chiến lược, giúp TP tránh được tình trạng phân tán, chồng chéo trong bộ máy.
Bên cạnh việc huy động và sử dụng nguồn lực tư nhân để tạo động lực phát triển TP nhanh và bền vững, thì doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò quan trọng trong việc dẫn dắt và là nòng cốt trong nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính trị. Do đó, kiến nghị Trung ương chấp thuận chủ trương thành lập các tổng công ty 100% vốn nhà nước thuộc TP.HCM. Bao gồm tổng công ty dịch vụ công ích, tổng công ty đầu tư tài chính, tổng công ty hạ tầng số, tổng công ty đường sắt đô thị…
Riêng đối với vấn đề huy động vốn để thu hút nhà đầu tư chiến lược trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng, Nhà nước phải có phần vốn của Nhà nước tham gia để đảm bảo tính khả thi tài chính cho các dự án hạ tầng này. Có thể là hạ tầng kỹ thuật như các tuyến Metro, hạ tầng số, hạ tầng trong lĩnh vực y tế, giáo dục, thể thao…
Ý KIẾN
GS.TS VŨ MINH KHƯƠNG, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore):
Ba điểm quan trọng cần thay đổi về tư duy chiến lược
Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 có ba điểm rất quan trọng. Đầu tiên, theo tôi, TP.HCM cần chuyển mạnh từ quản lý sang quản trị. Quản lý nặng về tuân thủ còn quản trị trọng về kiến tạo tương lai, đưa đơn vị, doanh nghiệp, đất nước đi đến tương lai.
Do đó, nếu làm được điều này sẽ giải tỏa được cái gọi là văn hóa sợ. Quản lý là tuân thủ, làm theo các quy định, nếu sai sẽ bị xử lý; còn quản trị sẽ tạo ra không gian để xuất hiện ‘anh hùng’, kiến tạo tương lai cho TP, cho doanh nghiệp.
Thứ hai là thay đổi tư duy từ điểm nghẽn sang điểm tử huyệt. Điểm nghẽn là những vướng mắc khi vận hành, tháo gỡ việc này thì có thể ra việc khác. Còn điểm tử huyệt là tạo ra sức mạnh tổng lực mà ở đó khi giải tỏa được thì cả cục diện phát triển sẽ đi rất nhanh.
Nghị quyết 98 có thể cho phép thành lập Cục phát triển TP.HCM. Cơ quan này giống như Ủy ban cải cách và phát triển của Thượng Hải (Trung Quốc) hay Tổng cục phát triển của Singapore…
Chúng ta có thể áp dụng mô hình ba tuyến phòng vệ để giao toàn bộ quyền lực cho cơ quan này. Sau đó, các cấp quản lý chỉ giám sát và xem xét điều chỉnh hàng năm cho phù hợp. Việc này sẽ giải quyết điểm tử huyệt hiện giờ là thiếu sự cộng hưởng tổng lực và thiếu cơ quan điều phối. Bởi nếu ai cũng chịu trách nhiệm một tí thì rất khó đi nhanh.
Thứ ba là chú trọng từ tăng trưởng sang tiến hóa. Tiến hóa tức là nâng tầm phát triển và đổi mới sáng tạo. Nếu chỉ nặng về tăng trưởng theo chiều rộng (mở rộng, nở), không chú trọng khoa học kỹ thuật… sẽ dẫn đến trì trệ.
Khi Nghị quyết 98 giải được ba bài toán này, sức mạnh tiềm tàng của TP.HCM sẽ được giải phóng rất lớn, tạo sự ảnh hưởng đến toàn bộ Đông Nam Bộ, miền Nam, cả Việt Nam và Đông Nam Á. Nếu Nghị quyết 98 mở hoàn toàn theo ba tư duy đột phá này, tôi tin tưởng sau Đại hội XIV của Đảng, TP.HCM sẽ tiến rất nhanh.
—–
TS. TRẦN DU LỊCH, Chủ tịch Hội đồng tư vấn cho UBND TP.HCM triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023:
Định vị vai trò của nhà đầu tư chiến lược
Theo tôi, nội dung sửa đổi Nghị quyết 98 lần này nên tập trung vào ba vấn đề cốt lõi, đặc biệt là mở rộng tầm vóc của nhà đầu tư chiến lược.
Thứ nhất, là xác định địa vị, vai trò của nhà đầu tư chiến lược đối với sự phát triển của TP.HCM trong không gian mới, đặc biệt sau khi hợp nhất ba địa phương, với vị trí, vai trò đặc biệt của TP.
Bởi thực tế, nhà đầu tư chiến lược không chỉ bỏ vốn đầu tư mà họ còn có vai trò dẫn dắt, tác động đến sự phát triển ở một ngành, một lĩnh vực cụ thể. Họ phải đồng hành cùng các nhà đầu tư, cùng Nhà nước, chính quyền để xây dựng mô hình Nhà nước kiến tạo phát triển và dẫn dắt mô hình phát triển.
Thứ hai là mở rộng các lĩnh vực, ngành nghề thu hút. Nghị quyết 98 hiện hành đang rất giới hạn, do đó cần mở rộng trên năm trụ cột tăng trưởng của TP.HCM, và mỗi trụ cột đều cần có vai trò của nhà đầu tư chiến lược.
Chẳng hạn, trong ngành dệt may, giày da, nhà đầu tư chiến lược có thể xây dựng một khu tổ hợp là công nghiệp xanh, sản xuất linh kiện, phụ kiện, phụ tùng, nguyên liệu cho lĩnh vực này để cung cấp cho nền kinh tế. Hay trong lĩnh vực thể thao, văn hóa, việc xây dựng một khu liên hợp thể thao quốc gia mang tính điểm nhấn để phát triển cũng là công trình chiến lược…
Từ đó, tôi kiến nghị danh mục các ngành nghề đầu tư chiến lược cần được mở rộng hơn, đồng thời phân quyền cho HĐND TP.HCM để bổ sung, cập nhật những lĩnh vực, ngành nghề cần thiết thu hút đầu tư chiến lược theo từng giai đoạn phát triển.
TP.HCM cũng cần chính sách mang tính vượt trội cho các mô hình phát triển mới. Chẳng hạn, TP.HCM đang đề xuất xây dựng Khu thương mại tự do tại Cảng Cái Mép Hạ nhưng trên thế giới có rất nhiều khu thương mại tự do. Vậy chính sách của TP.HCM là gì?
Chúng ta phải hướng vào việc xây dựng ở đó một trung tâm sản xuất, xuất khẩu, dịch vụ, logistic, tham gia vào được chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính vì vậy, những chính sách cho các nhà đầu tư đi đầu trong lĩnh vực này cũng cần được xây dựng.
Thứ ba, lần này sửa đổi Nghị quyết 98 nên theo tinh thần Trung ương chỉ đạo, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Chúng ta nên mở rộng phân cấp, phân quyền hơn nữa cho chính quyền địa phương trong các lĩnh vực đầu tư, ngân sách tài chính, quản lý đô thị, môi trường. Đặc biệt, trong các lĩnh vực chỉnh trang phát triển đô thị, xây dựng nhà ở, nhà ở xã hội… Điều này sẽ giúp địa phương phát huy tính năng động, sáng tạo, tạo đà cho phát triển.
Nếu lần này Quốc hội cho phép sửa đổi, bổ sung một số điều như vậy, tôi kỳ vọng sẽ có một Nghị quyết 98 thế hệ mới trong kỷ nguyên mới. Từ đó, thúc đẩy động lực thể chế cho TP.HCM thực hiện vai trò đầu tàu tăng trưởng, đầu tàu phát triển như kỳ vọng của Trung ương và cả nước.
Nguồn: https://plo.vn/sua-nghi-quyet-98-de-xuat-nhieu-co-che-vuot-troi-thu-hut-nha-dau-tu-chien-luoc-vao-tphcm-post885300.html
