Thị trường lao động cuối năm 2025 xuất hiện nhiều dấu hiệu trái chiều – từ phục hồi đơn hàng ở một số ngành đến cắt giảm giờ làm ở nhiều doanh nghiệp (DN).
Việc làm có sự phân hóa
Ghi nhận tại TP HCM, Đồng Nai và Tây Ninh cho thấy sự phân hóa ngày càng rõ theo ngành nghề. Các DN điện tử, linh kiện phục hồi nhanh, thông báo tuyển dụng số lượng lớn lao động phục vụ cho nhu cầu mở rộng sản xuất. Ngược lại, dệt may, giày da, đồ gỗ tiếp tục khan hiếm đơn hàng, nhiều nhà máy chỉ vận hành khoảng 60% – 70% công suất.
Thông thường, cuối năm là giai đoạn CN có thêm giờ làm để tích lũy thu nhập cho Tết. Thế nhưng, năm nay, phần lớn CN phản ánh thu nhập giảm do thiếu tăng ca, trong khi giá điện, thực phẩm, thuê trọ đều tăng. Nhiều gia đình buộc phải chuyển nhà ra xa KCN, thậm chí gửi con về quê để giảm chi phí học hành, chăm sóc.
Ở chiều ngược lại, không ít DN lại thiếu lao động, nhất là lực lượng trẻ, do xu hướng rời thành phố để chuyển sang các công việc tự do như bán hàng online, giao đồ ăn, shipper. Dù thu nhập không ổn định nhưng các công việc này cho phép họ chủ động thời gian, ít ràng buộc và giảm chi phí thuê trọ. Xu hướng này đặt các DN sản xuất trong trạng thái khó tuyển dụng, nhất là tại các KCN lớn.
Việc lương tối thiểu vùng tăng từ năm 2026 được xem là tín hiệu tích cực đối với người lao động (NLĐ). Tuy nhiên, nhiều DN lo ngại chi phí tiền lương và các khoản đóng BHXH, kinh phí Công đoàn sẽ đội lên trong bối cảnh biên lợi nhuận mỏng, đơn hàng phục hồi chậm.
Tại TP HCM, bà Nguyễn Thị Thu, chủ xưởng may ở xã Bà Điểm, cho biết đơn hàng có dấu hiệu tăng nhưng chưa ổn định. “NLĐ trông chờ tăng lương trong khi DN lại đau đầu khi chi phí tiền lương và các khoản bảo hiểm tăng” – bà Thu nói.
Ở Đồng Nai, ông Nguyễn Minh Hưng, quản đốc một DN da giày tại KCN Amata, cho biết lượng đơn hàng cuối năm chỉ bằng 70% so với cùng kỳ năm 2024. “Nếu tăng lương trong đơn hàng chưa hồi phục mạnh, DN buộc phải siết tuyển dụng và hạn chế tăng ca” – ông Hưng đánh giá.
Tại Tây Ninh, ông Đỗ Ngọc – chủ một DN gỗ xuất khẩu – đang cân nhắc cắt bớt một số khoản phụ cấp theo sản lượng. Điều này khiến thu nhập của CN giảm đáng kể dù lương cơ bản vẫn giữ nguyên. Theo ông Ngọc, quỹ lương quá lớn khiến DN luôn phải cân nhắc kỹ trước mỗi kỳ tăng lương của nhà nước. Tuy nhiên, muốn cắt bỏ phụ cấp, DN phải thỏa thuận lại với CN.
Nhiều doanh nghiệp liên kết đào tạo để công nhân có tay nghề, trình độ, từ đó gắn bó lâu dài với công ty
Cần chính sách bền vững
Tiền thuê trọ, thực phẩm và các dịch vụ thiết yếu tăng khiến phần lớn thu nhập bị bào mòn chỉ sau vài ngày nhận lương.
Chị Lê Thị Thủy – CN may tại phường Dĩ An, TP HCM – cho biết thu nhập mỗi tháng giảm gần 1 triệu đồng vì ít tăng ca. “Tết năm nay không biết có dư gửi về quê như trước không. Chỉ mong có tăng ca từ nay đến cuối năm” – chị bày tỏ.
Chuyên gia về chính sách công Nguyễn Tuấn Anh cho rằng áp lực tâm lý của NLĐ cuối năm khá lớn. CN lo thiếu thưởng, ít tăng ca, trong khi giá vé tàu xe về quê ngày càng đắt. Một số người tính chuyển nghề nhưng băn khoăn không biết tương lai ra sao, nhất là khi công việc tự do cũng không ổn định.
Theo ông Tuấn, lương tối thiểu cần được đặt trong tổng thể cải cách thị trường lao động, bao gồm nâng năng suất, đào tạo kỹ năng và chính sách an sinh. “Nếu tăng lương mà DN phải cắt giảm tuyển dụng hoặc chuyển dịch sản xuất thì bất lợi vẫn thuộc về NLĐ” – ông Tuấn nói.
Một số chuyên gia thì cho rằng cần có gói hỗ trợ chi phí sinh hoạt như nhà ở xã hội, học phí, y tế dành cho nhóm lao động thu nhập thấp. “Chỉ khi nhìn thẳng vào những khoản chi mà CN phải gánh để bám trụ đô thị, chúng ta mới thấy hết bức tranh thực tế. Từ đó, chính quyền mới có những chính sách làm sao để giảm bớt áp lực cho CN, giúp họ có động lực để làm việc” – luật sư Nguyễn Minh Tâm nhấn mạnh.
Vị luật sư thường xuyên bảo vệ quyền lợi cho NLĐ này cũng cho rằng cần cơ chế đối thoại bắt buộc giữa DN – Công đoàn – cơ quan quản lý để xác định mức sống tối thiểu theo vùng. Bởi chính sách tiền lương phải đi cùng với giám sát chi phí sinh hoạt, nếu không thì lương tăng nhưng đời sống vẫn giảm.
Trong khi đó, TS Huỳnh An Bình, Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp TP HCM, nhận định xu hướng lao động trẻ chuyển sang kinh tế tự do đang làm thay đổi cấu trúc thị trường lao động. “Khi CN rời KCN, DN sẽ thiếu nhân lực lúc đơn hàng phục hồi. Đây không chỉ là biến động tạm thời mà là xu hướng dài hạn” – TS Bình nói.
Do vậy, DN cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, mở rộng thị trường xuất khẩu, cải thiện bữa ăn, nhà ở, dịch vụ công cộng để giữ chân NLĐ hiệu quả, hơn là chỉ tăng lương cơ bản.
“Nếu tình trạng lệch pha cung – cầu tiếp tục kéo dài thì nguy cơ thiếu lao động khi đơn hàng phục hồi là có thật. DN chậm củng cố nguồn nhân lực sẽ khó tận dụng cơ hội khi thị trường chuyển động tích cực trở lại” – TS Huỳnh An Bình đánh giá.
Nguồn: https://nld.com.vn/tao-dong-luc-cho-cong-nhan-lam-viec-196251206214839673.htm
