Tây Ninh trước cơ hội cân bằng kinh tế môi trường

Sau khi sáp nhập với Long An, tỉnh Tây Ninh mới gây tranh cãi khi bị so sánh như một cuộc “hôn nhân” khá gượng ép giữa Tây Nam Bộ và Đông Nam Bộ, một số sự phân mảnh về kinh tế xã hội và thể chế đã được dự đoán trước khiến địa phương loay hoay định vị bản thân.

Tuy nhiên, nếu nhìn câu chuyện địa phương dưới góc nhìn kinh tế môi trường thì đối trọng giữa Tây Ninh và Long An cũ đang tạo nên một Tây Ninh mới với diện mạo đáng mơ ước. Câu chuyện Tây Ninh xanh được đề cập trước đây như một khẩu hiệu hay thương hiệu xa vời giờ đây trở nên thực tế hơn bao giờ hết.

Kết hợp vai trò phát triển công nghiệp với bù đắp phát thải

Xu hướng phát triển các sản phẩm công nghiệp hiện nay đòi hỏi phải đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển bền vững và giảm phát thải. Đây là một bài toán khó cho các nền công nghiệp đã phát triển mạnh vì các mô hình vận hành trước đây thường mang tính chất đánh đổi khá lớn giữa kinh tế và môi trường. Các nhà máy sản xuất vẫn đang phát thải một lượng lớn ra môi trường khiến chất lượng sống của các đô thị bị suy giảm nghiêm trọng.

Trong khi đó, việc chuyển đổi sang các mô hình vận hành sản xuất thân thiện môi trường hơn khó thực hiện trong ngắn và trung hạn và dễ tạo ra những cú sốc ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế và vấn đề việc làm cho người dân. 

Đây thường là thách thức rất lớn cho các địa phương và quốc gia khi đứng trước mục tiêu đáp ứng các tiêu chuẩn xanh mà vẫn đảm bảo tiếp tục phát triển vì nền kinh tế xanh thường được hiểu là nền kinh tế chậm hơn.

Tuy nhiên, vẫn còn một giải pháp thường được ứng dụng mạnh ở thị trường giảm phát thải tự nguyện đó là việc bù đắp phát thải ra môi trường thông qua các dự án, các mô hình có tính chất trung hòa lại lượng khí thải mà các hệ thống vận hành hiện hữu đang thải vào không khí. Và Tây Ninh mới có rất nhiều dư địa cho việc vận hành mô hình này.

Tây Ninh sau sáp nhập vẫn đang duy trì diện tích rừng rất lớn, hơn 100.000ha, trong đó diện tích rừng tự nhiên chiếm khoảng phân nửa, là một nguồn tài nguyên rất quý cho việc phát triển các dự án môi trường bù đắp cho các khu công nghiệp đang không ngừng phát thải ở Long An cũ. 

Hay nói cách khác, các tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án xanh sẽ đáp ứng được nhu cầu bù đắp phát thải của các doanh nghiệp tại các khu công nghiệp. Việc bảo tồn các điều kiện tự nhiên cùng thương hiệu Tây Ninh xanh sẽ giúp các sản phẩm công nghiệp của tỉnh mang một thương hiệu mới, thân thiện môi trường và phù hợp xu hướng mới.

Tiềm năng phát triển năng lượng sạch

Một lợi thế lớn của Tây Ninh cũ đó là quỹ đất sạch vẫn còn khá lớn và ở một số khu vực giá đất còn tương đối rẻ. Thế mạnh này khi đi vào tỉnh Tây Ninh mới sẽ là dư địa quan trọng giúp phát triển kinh tế và tạo lợi thế cạnh tranh so với các địa phương khác.

Hơn nữa, tiềm năng phát triển năng lượng mặt trời của Tây Ninh cũng khá lớn, nếu được đầu tư đúng mức sẽ giúp giảm phát thải trên phạm vi 2 là phạm vi phát thải gián tiếp phát sinh từ việc tạo ra điện. Việc cắt giảm phát thải từ năng lượng sạch này mặc dù được thực hiện tại một địa điểm xa, có thể là vùng đất biên giới của Tây Ninh và không nằm trong phạm vi địa lý của các nhà máy tại các khu công nghiệp gần khu trung tâm hơn, nhưng vẫn góp phần rất lớn giúp cắt giảm phát thải trên các báo cáo của các doanh nghiệp sản xuất.

Vấn đề quan trọng cho việc phát triển năng lượng sạch hỗ trợ cho nền kinh tế là phải thu hút được nguồn lực đầu tư và xây dựng hạ tầng kết nối hiệu quả đến các nhà máy, khu công nghiệp sẵn có. Ngoài ra, việc hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng các tiêu chuẩn, hệ thống kế toán và báo cáo phát triển bền vững cũng cần được làm song hành để giúp khu vực tư nhân tiếp cận với các lợi thế của một nền kinh tế xanh.

Phát triển kinh tế theo chuỗi giá trị tuần hoàn

Nếu nhìn câu chuyện phát triển kinh tế – xã hội theo hướng thuận thiên, có thể thấy “Tây Ninh cũ” có lợi thế ít chịu tác động của biến đổi khí hậu so với vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp, vốn là một trong những thế mạnh của tỉnh. 

Khi kết hợp với nền công nghiệp đã phát triển của “Long An cũ”, Tây Ninh mới có nhiều cơ hội hình thành các chuỗi giá trị ngành trải dài trên toàn tỉnh. Việc nắm được chuỗi giá trị là tiền đề quan trọng giúp địa phương cải thiện giá trị gia tăng của ngành và nâng cao lợi thế cạnh tranh. 

Tất nhiên, để làm được điều đó, Tây Ninh cần phải thúc đẩy các cụm ngành hỗ trợ, đặc biệt là logistics, để tạo cú huých cho sự phát triển chuỗi giá trị ngành mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, đi cùng lợi thế về kinh tế môi trường và thương hiệu Tây Ninh xanh như đã phân tích bên trên, việc nắm giữ các chuỗi giá trị là điều kiện thuận lợi cho địa phương xây dựng được các mô hình kinh tế tuần hoàn dạng trung bình và lớn khi thúc đẩy sự kết nối giữa doanh nghiệp, người tiêu dùng và chính phủ để đóng các vòng lặp, vừa giúp tiết giảm chi phí kinh doanh, vừa giảm phát thải trong quá trình sản xuất và tiêu dùng thuộc phạm vi phát thải 1 và 3.

Như vậy, việc có thể giảm phát thải trên cả ba phạm vi là tiềm năng lớn để Tây Ninh xây dựng một nền kinh tế xanh toàn diện. Về lâu dài, việc hình thành các hệ sinh thái thúc đẩy chuyển đổi xanh thông qua các giải pháp công nghệ, tài chính xanh, sàn giao dịch phát thải có thể là một hoạt động thế mạnh của địa phương, phục vụ cho quá trình chuyển đổi xanh không chỉ ở Tây Ninh mà còn hỗ trợ cho các địa phương và vùng kinh tế khác cùng chuyển đổi.