Trốn đóng BHXH sẽ không còn “vùng an toàn”

Đón nhận thông tin cơ quan chức năng sẽ mạnh tay khởi tố hình sự hành vi trốn đóng BHXH, chị T.B.V (cựu công nhân Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ Vinh Thông) không giấu được sự vui mừng và kỳ vọng.

Hành lang pháp lý đã thông

Đây được xem là tín hiệu cứng rắn, khẳng định doanh nghiệp trốn đóng BHXH sẽ hết đường chây ì, qua đó bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động. Chị V. cho biết hơn 300 công nhân tại Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ Vinh Thông (KCN Tân Bình, TP HCM) đã bị nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) kéo dài từ tháng 6-2022 đến tháng 2-2025. Hệ quả là khi nghỉ việc, họ mất hoàn toàn các quyền lợi liên quan. Dù chị cùng 136 lao động khác đã thắng kiện tại tòa nhưng doanh nghiệp vẫn chây ì không thi hành án. “Ngoài các biện pháp cưỡng chế hiện hành như tạm hoãn xuất cảnh người đại diện pháp luật hay phong tỏa tài sản, chúng tôi mong cơ quan chức năng sớm tiến hành thủ tục khởi tố hình sự hành vi trốn đóng BHXH. Phải xử lý mạnh tay mới đủ sức răn đe, buộc chủ doanh nghiệp thực hiện đúng nghĩa vụ với người lao động” – chị V. bày tỏ nguyện vọng.

Nguyện vọng của chị V. và hàng ngàn người lao động đang bị nợ quyền lợi là hoàn toàn có cơ sở. Mới đây, Bộ Công an đã có văn bản gửi Bộ Tài chính hướng dẫn trình tự, thủ tục kiến nghị khởi tố các hành vi gian lận, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN theo các điều 214, 215 và 216 Bộ Luật Hình sự. Văn bản này hướng dẫn cụ thể về thành phần hồ sơ, tài liệu và chứng cứ cần thiết, tháo gỡ vướng mắc về quy trình, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho cơ quan BHXH trong quá trình xử lý vi phạm.

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Trần Hữu Tín, Trưởng Văn phòng Luật sư Tín và Cộng sự, nhận định các quy định mới tại Luật BHXH, Luật BHYT 2024 và Luật Việc làm 2025 cùng các văn bản hướng dẫn đã tạo nên “điểm tựa” vững chắc. “Công cụ và chế tài để xử lý hình sự chủ sử dụng lao động vi phạm đã đầy đủ. Vấn đề cốt lõi hiện nay là sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của ngành BHXH và các đơn vị liên quan. Cơ quan BHXH cần lựa chọn một số vụ việc điển hình để xử lý điểm nhằm tăng tính răn đe. Qua đó, doanh nghiệp phải nhận thức được rằng việc tuân thủ pháp luật BHXH là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững” – ông Tín nhấn mạnh.

Kiên quyết với doanh nghiệp chây ì

Tại TP HCM, tình hình nợ đọng vẫn đang nhức nhối. Tính đến ngày 10-12, BHXH TP HCM công bố 17.731 đơn vị chậm đóng BHXH, BHTN từ 3 tháng trở lên, nợ hơn 2.984 tỉ đồng của 81.911 lao động.

Tại buổi khảo sát mới đây của Ủy ban MTTQ Việt Nam TP HCM, đại diện BHXH TP HCM thừa nhận dù đã nỗ lực chuyển hồ sơ sang cơ quan công an đề nghị điều tra nhưng số nợ đọng vẫn ở mức cao. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ ý thức chấp hành kém của chủ sử dụng lao động và những khó khăn trong việc kiểm soát các doanh nghiệp “mất tích” hoặc bỏ trốn.

Tuy nhiên, đại diện BHXH TP HCM khẳng định thời gian tới sẽ dựa trên các quy định mới tại Luật BHXH 2024 (hiệu lực từ ngày 1-7-2025) để xử lý mạnh tay hơn. Theo đó, nếu đơn vị đã được đôn đốc mà sau 60 ngày vẫn không khắc phục sẽ bị coi là hành vi trốn đóng và bị xử lý hình sự. BHXH TP HCM sẽ kiên quyết đề xuất cơ quan chức năng khởi tố để tăng tính răn đe.

Để giải quyết căn cơ tình trạng này, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 274/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ ngày 30-11-2025), phân định rõ hành vi chậm đóng và trốn đóng kèm theo chế tài nghiêm khắc.

Bộ Tài chính cho biết đang hoàn thiện thông tư hướng dẫn quy trình kiểm tra, bao gồm cơ chế kiểm tra từ xa khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Song song đó, BHXH Việt Nam sẽ tăng cường phối hợp với cơ quan thuế, công an và chính quyền các cấp. Nhờ các giải pháp quyết liệt, tỉ lệ chậm đóng BHXH đã giảm từ 3,05% (năm 2021) dự kiến còn 2,55% trong năm nay.

Đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh quan điểm: “Đối với các doanh nghiệp cố tình trốn đóng BHXH, BHTN, cơ quan chức năng sẽ chuyển hồ sơ kiến nghị khởi tố theo quy định của Bộ Luật Hình sự. Biện pháp này nhằm chấm dứt tình trạng coi thường pháp luật, bảo vệ tối đa quyền lợi NLĐ”.