Từ 1.1.2026, những ai bị khấu trừ lương để cưỡng chế nộp phạt vi phạm hành chính?

Nghị định 296/2025 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành kể từ 1.1.2026, với nhiều điểm mới về biện pháp cưỡng chế khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập.

Làm việc thời vụ cũng bị khấu trừ lương

Theo luật hiện hành, có 4 biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, gồm: khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập; khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.

Nghị định 166/2013 (ban hành đã 12 năm) quy định khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập được áp dụng với cán bộ, công chức hoặc cá nhân đang làm việc được hưởng tiền lương hoặc thu nhập tại một cơ quan, đơn vị, tổ chức; cá nhân bị cưỡng chế đang được hưởng bảo hiểm xã hội.

Từ 1.1.2026 tới đây, nghị định mới mở rộng phạm vi đối tượng bị khấu trừ, thêm: viên chức, người thuộc lực lượng quân đội, công an, người làm việc trong tổ chức cơ yếu; cá nhân có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn do hộ gia đình, hộ kinh doanh, người sử dụng lao động thuê.

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, cho rằng quy định hiện hành về khấu trừ tập trung vào các đối tượng có khoản thu nhập mang tính bền vững (lương, lương hưu, lương biên chế). Điều này có thể dẫn tới người vi phạm cố tình nhảy việc liên tục hoặc chỉ ký hợp đồng thời vụ nhằm “né” trách nhiệm chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.

Tuy nhiên, với quy định mới, việc cưỡng chế được áp dụng với cả người có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn. Điều này sẽ nâng cao trách nhiệm của người lao động, loại bỏ tư tưởng nhảy việc để thoát lệnh khấu trừ. 

Phía người sử dụng lao động cũng cần quan tâm hơn đến ý thức chấp hành pháp luật của nhân viên, bởi họ có trách nhiệm thực hiện việc khấu trừ theo quyết định của người có thẩm quyền.

Đảm bảo điều kiện sống tối thiểu khi khấu trừ

Vẫn theo Nghị định 296/2025, tỷ lệ khấu trừ được quy định mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, lương hưu thực trả hằng tháng được hưởng sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người đó và người được nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.

Đây là điểm mới so với quy định hiện hành, khi Nghị định 166/2013 “bó cứng” tỷ lệ khấu trừ đối với tiền lương, bảo hiểm xã hội mỗi lần không quá 30%.

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng đánh giá sự thay đổi của quy định mang tính nhân văn, phù hợp với thực tiễn.

Thứ nhất, việc quy định tỷ lệ khấu trừ sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân sẽ giúp giảm gánh nặng nghĩa vụ tài chính đối với người vi phạm.

So với tỷ lệ khấu trừ hiện hành cũng là 30% nhưng không được trừ đi phần trích nộp, con số tuyệt đối về khoản tiền bị khấu trừ tới đây sẽ thấp hơn nhiều. Điều này còn thể hiện thứ tự ưu tiên dành cho các quyền được hưởng của công dân (bảo hiểm) và nghĩa vụ về thuế, sau đó mới là cưỡng chế nộp phạt.

Thứ hai, tỷ lệ khấu trừ phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người bị cưỡng chế và người được họ nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật. Đây là sự điều chỉnh phù hợp, bởi cần xem xét đến hoàn cảnh kinh tế, khả năng duy trì cuộc sống của người bị cưỡng chế, thay vì áp dụng cứng nhắc.

Yếu tố nhân văn còn nhân rộng với cả người được nuôi dưỡng. Nếu người bị cưỡng chế đang nuôi con nhỏ, cha mẹ già hoặc người thân không có khả năng lao động, họ sẽ được cân nhắc đến những áp lực tài chính mà mình đang gánh vác.