Từ 1-1-2026, Việt Nam sẽ có Thẩm phán là người nước ngoài

Sáng 11-12, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã biểu quyết thông qua dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Luật gồm 5 chương, 44 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2026.

Thẩm phán Việt Nam chưa có đủ trình độ ngoại ngữ và năng lực chuyên môn

Một nội dung đáng chú ý, Luật vừa được Quốc hội thông qua đã mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán tại Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế là người nước ngoài.

Tại báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật gửi tới các đại biểu Quốc hội, TAND Tối cao cho hay quá trình thảo luận, đa số ý kiến tán thành quy định về nguồn bổ nhiệm Thẩm phán là người nước ngoài nhằm tạo cơ chế mở, đột phá, tạo niềm tin đối với nhà đầu tư nước ngoài. Có ý kiến đề nghị ưu tiên tuyển chọn Thẩm phán Vương quốc Anh để làm Thẩm phán tại Tòa án chuyên biệt.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị không nên quy định Thẩm phán là người nước ngoài mà chỉ nên quy định người nước ngoài làm chuyên gia tư vấn.

Giải trình về nội dung này, TAND Tối cao khẳng định cần quy định Thẩm phán là người nước ngoài thực hiện nhiệm vụ xét xử tại Tòa án chuyên biệt. Lý do bởi điều này tạo chính sách vượt trội trong tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt, tăng tính hấp dẫn, cạnh tranh, thu hút đầu tư nước ngoài, phù hợp với kinh nghiệm của một số Tòa án Trung tâm tài chính quốc tế lớn trên thế giới như Dubai, Kazakhstan, Singapore…

Cạnh đó, việc Thẩm phán nước ngoài có chuyên môn sâu, có uy tín và kinh nghiệm xét xử theo các hệ thống pháp luật khác nhau (thông luật, dân luật…) đáp ứng nhu cầu giải quyết tranh chấp đa dạng, mang tính quốc tế hóa cao, giúp tạo niềm tin đối với nhà đầu tư.

“Nhà đầu tư quốc tế sẽ yên tâm hơn khi tranh chấp của họ được xét xử bởi Thẩm phán có cùng nền tảng pháp lý”- báo cáo của TAND Tối cao nêu rõ.

Ngoài ra, điều này giúp giải quyết được yêu cầu cấp thiết phải có Thẩm phán đủ năng lực để giải quyết ngay các vụ việc tại Tòa án chuyên biệt sau khi Trung tâm tài chính đi vào hoạt động.

Đồng thời, tạo môi trường, điều kiện để Thẩm phán Việt Nam có cơ hội học hỏi kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng từ các Thẩm phán nước ngoài; tiến tới thực hiện được đầy đủ nhiệm vụ xét xử, giải quyết các vụ việc tại Tòa án chuyên biệt.

Một nguyên nhân quan trọng khác, thực tế hiện nay, Việt Nam chưa có Thẩm phán Việt Nam có đủ trình độ ngoại ngữ và năng lực chuyên môn, kinh nghiệm và uy tín quốc tế để xét xử ngay theo pháp luật thông luật khi Tòa án chuyên biệt đi vào hoạt động.

Không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân

Về thành phần xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, Luật quy định việc xét xử sơ thẩm bằng 1 Thẩm phán, không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân. Trường hợp vụ việc phức tạp, Chánh án Tòa án quyết định việc xét xử sơ thẩm bằng 3 Thẩm phán.

Việc xét xử phúc thẩm bằng 3 Thẩm phán.

Thảo luận, đa số ý kiến đồng tình với quy định nêu trên; Có ý kiến đề nghị quy định theo hướng thành phần xét xử phúc thẩm có ít nhất 3 Thẩm phán, có ý kiến đề nghị quy định linh hoạt thành phần xét xử phúc thẩm từ một đến ba Thẩm phán.

TAND Tối cao cho rằng việc quy định cố định HĐXX phúc thẩm gồm ba Thẩm phán là phương án tối ưu, phù hợp với thông lệ của các Tòa án Trung tâm tài chính quốc tế.

Thực tế ở các quốc gia thông luật cho thấy việc xét xử phúc thẩm với ba Thẩm phán là thông lệ phổ biến. Quy định này bảo đảm phù hợp với chuẩn mực quốc tế phổ biển nhất để giải quyết tranh chấp đa dạng, phức tạp tại Trung tâm tài chính. Đồng thời, bảo đảm tiến độ giải quyết vụ án, tránh phức tạp về thủ tục hành chính do sắp xếp Hội đồng phúc thẩm với số lượng thành viên lớn.

Số lượng như trên cũng giúp sử dụng hiệu quả nguồn lực Thẩm phán chất lượng cao, tránh tạo gánh nặng về chi phí chi trả thù lao cho các Thẩm phán. Việc này bảo đảm tính thận trọng và chính xác của phán quyết chung thẩm được bảo đảm bằng trình độ chuyên môn sâu của Thẩm phán thay vì tăng hoặc giảm số lượng thành viên Hội đồng.

Ngôn ngữ chính thức tại tòa là tiếng Anh

Một nội dung khác, Luật vừa được thông qua quy định tiếng nói, chữ viết dùng trước Tòa án chuyên biệt là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt. Bản án, quyết định của Tòa án được ban hành bằng tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt.

Quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị cho phép các bên lựa chọn tiếng Anh hoặc tiếng Việt để giải quyết tranh chấp, để bảo đảm tính linh hoạt, tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên.

Trường hợp các bên liên quan đều là cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam thì việc sử dụng tiếng Anh là không cần thiết vì sẽ phát sinh chi phí.

Về việc này, TAND Tối cao cho rằng việc quy định tiếng nói, chữ viết dùng trước Tòa án chuyên biệt là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt là để phù hợp, đồng bộ với quy định tại Điều 7 Nghị quyết số 222/2025/QH15 về ngôn ngữ áp dụng tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Theo đó, ngôn ngữ chính thức trong quá trình giao dịch, hoạt động, giải quyết tranh chấp tại Trung tâm tài chính quốc tế là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt.

Cũng có ý kiến đề nghị cần quy định rõ khi có sự khác biệt giữa bản tiếng Anh và bản tiếng Việt thì bản tiếng Anh là bản gốc; đề nghị quy định về người phiên dịch trong dự thảo luật.

TAND Tối cao cho biết sẽ tiếp thu kiến để quy định trong Quy tắc tố tụng.