Từ 1.7.2026, phạm nhân được hiến tạng cho người thân thích

Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp thứ 10, có hiệu lực thi hành từ 1.7.2026, với nhiều chính sách mới liên quan đến quản lý phạm nhân.

Cho phép hiến tạng để “thể hiện sự hiếu nghĩa”

Một trong những quy định quan trọng được luật sửa đổi bổ sung, đó là phạm nhân sẽ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật.

Quá trình xây dựng luật, nhiều ý kiến tán thành song đề nghị quy định các điều kiện chặt chẽ khi cho phép phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể. Số khác thì đề nghị chưa nên quy định về quyền này.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay, việc bổ sung quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể là chính sách lớn, thể hiện sự nhân đạo của pháp luật. Quy định mới sẽ tạo điều kiện thiết thực để phạm nhân thể hiện sự hiếu nghĩa, hướng thiện.

Để đảm bảo sự chặt chẽ, dự thảo luật (nay đã được thông qua) quy định phạm nhân muốn hiến mô, bộ phận cơ thể phải đáp ứng 5 điều kiện: tự nguyện; chỉ hiến cho người thân thích; đủ sức khỏe để hiến và bảo đảm sức khỏe để tiếp tục chấp hành án sau khi hiến; tự chịu các chi phí hiến và chăm sóc sức khỏe bản thân sau khi hiến.

Điều kiện cuối cùng phải là người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội lần đầu và thời gian chấp hành án còn lại dưới 3 năm.

Đáng chú ý, ngoài hiến tạng, có ý kiến tán thành việc cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng.

Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy vấn đề này đặt ra yêu cầu nguồn lực rất lớn, đòi hỏi rất cao về chuyên môn, kỹ thuật y tế và quản lý giam giữ, khó khả thi. Do đó, luật sửa đổi không quy định, đồng thời đề nghị Chính phủ nghiên cứu, đề xuất ở thời điểm thích hợp.

Luật hóa việc phạm nhân được lao động ngoài trại giam

Sau thời gian thí điểm, luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) đã chính thức luật hóa việc phạm nhân được lao động ngoài trại giam. Đây cũng là điểm mới so với luật hiện hành.

Theo đó, trại giam tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam nhằm giáo dục cải tạo, rèn luyện kỹ năng lao động, góp phần chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng.

Việc tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam phải bảo đảm an ninh, an toàn trong quá trình tổ chức lao động; phục vụ hiệu quả công tác giáo dục cải tạo, tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân; tạo điều kiện giúp phạm nhân tìm kiếm việc làm sau khi chấp hành xong án phạt tù.

Quá trình xây dựng luật, nhiều ý kiến tán thành chính sách mới nêu trên, đồng thời đề nghị cần có quy định về đối tượng, tiêu chuẩn, điều kiện phạm nhân được phép lao động ngoài trại giam.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, để đảm bảo sự chặt chẽ, luật đã quy định rõ các trường hợp không được lao động ngoài trại giam như: phạm một trong các tội về xâm phạm an ninh quốc gia, phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh; có thời gian chấp hành án phạt tù còn lại trên 7 năm; phạm nhân là người nước ngoài; đang mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A; dưới 18 tuổi; từ đủ 60 tuổi trở lên…

Cũng có ý kiến đề nghị quy định minh bạch trong quản lý sử dụng quỹ lao động của phạm nhân, ngăn ngừa tiêu cực, lạm dụng cho mục đích thương mại.

Giải trình nội dung này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay đã đề nghị Chính phủ nghiên cứu, tiếp thu trong quá trình hoàn thiện quy định về sử dụng kết quả lao động của phạm nhân tại văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật.