Xe điện và trạm sạc: Khoảng trống pháp lý cần lấp đầy

(PLO)- Khoảng trống pháp lý về tiêu chuẩn các trạm sạc xe điện tại các khu chung cư cần được lấp đầy và theo một lộ trình phù hợp.

Trong tiến trình chuyển đổi xanh, tại các đô thị, xe điện đang dần thay thế phương tiện chạy nhiên liệu xăng. Tiến trình này diễn ra nhanh hơn dự liệu của các nhà hoạch định chính sách, dẫn đến có độ vênh giữa thực tiễn và quy định pháp luật: Hiện chưa có quy định pháp luật điều chỉnh về hạ tầng trạm sạc xe điện, đặc biệt là ở các chung cư và khu dân cư tập trung.

Ở giai đoạn xây dựng hệ thống pháp luật trước đây, khi xe điện chưa phổ biến, việc thiếu những quy định cụ thể cho trạm sạc là điều dễ hiểu. Nhưng khi phương tiện này trở thành nhu cầu thiết yếu của đời sống đô thị, những thiếu hụt ấy lập tức biến thành rủi ro hiện hữu: Từ tranh cãi giữa cư dân – ban quản lý đến nguy cơ cháy nổ trong không gian kín.

Những động thái gần đây của cơ quan lập pháp cho thấy pháp luật đã bắt đầu chuyển động. Luật Nhà ở 2024 đặt ra yêu cầu bố trí khu vực sạc xe điện trong không gian để xe chung cư theo quy chuẩn xây dựng; Luật PCCC xác lập nguyên tắc bắt buộc phải có quy chuẩn riêng cho khu vực sạc. Tuy nhiên, quy định ở tầm luật mới chỉ là khung. Đời sống cần những hướng dẫn kỹ thuật cụ thể: Bố trí ở đâu, cách ly thế nào, thông gió ra sao, thoát khói và ngắt điện khi sự cố được tổ chức như thế nào.

Quá trình hoàn thiện đang diễn ra nhưng rõ ràng là chưa đủ nhanh so với tốc độ gia tăng của xe điện. Khi chưa có quy chuẩn thống nhất, mỗi chung cư, mỗi khu nhà trọ phải tự “sáng tác” giải pháp, vừa lo phục vụ nhu cầu cư dân, vừa canh cánh nỗi lo về an toàn PCCC.

Quan trọng hơn, trạm sạc xe điện không chỉ là câu chuyện của các công trình xây dựng mới. Hệ thống nhà ở đã hình thành trong nhiều thập niên qua vốn không được thiết kế cho tải điện sạc và yêu cầu PCCC đặc thù của pin lithium. Nếu chỉ ban hành quy chuẩn áp dụng cho công trình mới mà bỏ quên khối công trình hiện hữu, pháp luật sẽ tạo ra một khoảng trống rất lớn giữa chính sách và đời sống.

Nhưng ngược lại, chúng ta cũng không thể áp đặt việc cải tạo đồng loạt những công trình hiện hữu trong thời gian ngắn, vì nó thiếu tính khả thi và tạo áp lực nặng nề cho xã hội. Con đường hợp lý là xây dựng lộ trình cải tạo bắt buộc, phân loại công trình theo mức độ rủi ro và điều kiện kỹ thuật, từ đó áp dụng giải pháp phù hợp, có trọng tâm, có thứ tự trên nguyên tắc yêu cầu an toàn PCCC luôn phải đặt lên hàng đầu.

Cuối cùng, trung tâm của mọi quy định vẫn là con người. Cơ quan quản lý và chủ đầu tư giữ vai trò kiến tạo nhưng chính người dân mới là người quyết định mức độ an toàn của không gian sống. Mỗi hành vi sạc điện tùy tiện, kéo dây tự phát, sử dụng thiết bị không đạt chuẩn hay cố tình vi phạm nội quy đều không chỉ đặt bản thân và gia đình mình vào nguy hiểm mà điều đó còn đe dọa sự an toàn của cả cộng đồng cư dân. Do đó, mỗi người dân cần phải có ý thức bảo vệ mình và cộng đồng.

Sử dụng xe điện là xu hướng khó có thể đảo ngược của giao thông đô thị trong tương lai gần. Nhưng tương lai ấy chỉ thực sự bền vững khi pháp luật đủ linh hoạt để theo kịp thực tiễn, đủ chặt chẽ để bảo vệ an toàn và đủ nhân văn để dung hòa lợi ích giữa các nhóm cư dân. Khi lợi ích phát triển và an toàn cộng đồng được đặt trên cùng một mặt phẳng, xe điện mới thật sự trở thành lời giải văn minh cho đô thị hiện đại.