Algeria thông qua luật xem thời kỳ Pháp đô hộ là tội ác

Quốc hội Algeria ngày 24/12 thông qua một đạo luật tuyên bố việc Pháp đô hộ Algeria kéo dài hơn 100 năm (1830-1962) là tội ác, đồng thời yêu cầu Paris phải xin lỗi và bồi thường. Các nghị sĩ khoác khăn choàng mang màu quốc kỳ, hô vang “Algeria muôn năm” khi đạo luật được thông qua.

Văn bản khẳng định quyền được bồi thường đầy đủ và công bằng là “quyền không thể nhượng bộ của nhà nước và nhân dân Algeria”. Luật liệt kê các “tội ác của chủ nghĩa thực dân Pháp”, gồm thử hạt nhân, hành quyết không qua xét xử, tra tấn thể xác và tinh thần, cũng như “cướp bóc có hệ thống” tài nguyên quốc gia.

Luật cũng đề cập xử lý hình sự những hành vi tôn vinh chủ nghĩa thực dân.

Thời kỳ Pháp đô hộ Algeria gắn với các vụ thảm sát, trục xuất quy mô lớn và kết thúc bằng cuộc chiến giành độc lập. Algeria cho biết cuộc chiến giành độc lập giai đoạn 1954-1962 đã khiến 1,5 triệu người thiệt mạng, trong khi những nhà sử học Pháp đưa ra con số thấp hơn.

Luật được thông qua trong bối cảnh quan hệ ngoại giao giữa hai nước tiếp tục căng thẳng, với nhiều ý kiến cho rằng đây là giai đoạn tồi tệ nhất kể từ khi Algeria giành độc lập cách đây 63 năm.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Pháp chỉ trích động thái này “mang tính thù địch”, phản tác dụng đối với nỗ lực nối lại đối thoại song phương và làm dịu các tranh luận về lịch sử. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trước đây từng thừa nhận việc đô hộ Algeria là “tội ác chống lại loài người”, song Paris chưa đưa ra lời xin lỗi chính thức.

Algeria đang gia tăng áp lực buộc cường quốc phương Tây phải bồi thường cho quá khứ thực dân, đồng thời hoàn trả các hiện vật bị lấy đi.

Các nghị sĩ Algeria nhiều năm qua yêu cầu Pháp trao trả khẩu đại bác đồng Baba Merzoug thế kỷ 16, từng được coi là bảo vật của thành Algiers, hiện được trưng bày tại thành phố cảng Brest của Pháp. Năm 2020, Pháp chấp nhận hồi hương hài cốt của 24 chiến binh Algeria bị giết trong thế kỷ 19.

Căng thẳng ngoại giao leo thang từ năm ngoái khi Pháp công nhận chủ quyền của Morocco đối với Tây Sahara và ủng hộ phương án tự trị hạn chế vào năm 2024, trong khi Algeria hậu thuẫn lực lượng Mặt trận Polisario ở khu vực. Sau diễn biến này, nhà văn Algeria gốc Pháp Boualem Sansal bị bắt và kết án 5 năm tù vào tháng 3. Ông được Tổng thống Algeria ân xá vào tháng 11.

Thanh Danh (Theo AFP, BBC)