Binh sĩ Ukraine ở Donetsk (Ảnh: Reuters).
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 26/12 cho biết một số vấn đề trong kế hoạch hòa bình do Mỹ làm trung gian quá nhạy cảm, do vậy bất kỳ cá nhân nào – kể cả tổng thống – cũng không thể tự đưa ra quyết định và phải lấy ý kiến của người dân Ukraine thông qua trưng cầu dân ý.
Kế hoạch hòa bình 20 điểm của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đề cập đến ít nhất 3 nội dung cần được đưa ra quyết định trong cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc.
Thứ nhất, các vùng lãnh thổ phía đông. Điểm 14 của kế hoạch hòa bình đề cập đến số phận của các tỉnh Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson mà Nga đang kiểm soát một phần ở Ukraine. Đây cũng là những khu vực ở Ukraine mà Nga đã tuyên bố sáp nhập từ năm 2022.
Một lựa chọn đang được thảo luận là thiết lập vùng kinh tế tự do hoặc vùng đệm phi quân sự, nơi lực lượng Ukraine sẽ rút khỏi lãnh thổ mà họ đang kiểm soát – bao gồm các thành phố như Kramatorsk và Sloviansk.
Tổng thống Zelensky đã nói rõ rằng vấn đề lãnh thổ sẽ không được quyết định nếu không có sự đồng thuận của người dân.
“Chỉ có một cuộc trưng cầu dân ý mới có thể xác định liệu người dân có đồng ý với con đường này hay không”, ông nói với các phóng viên vào ngày 24/12.
Kế hoạch hòa bình cũng nêu rõ rằng việc thiết lập các khu vực như vậy “sẽ cần sự chấp thuận đặc biệt của Quốc hội Ukraine hoặc một cuộc trưng cầu dân ý”.
Thứ hai, thỏa thuận hòa bình. Ngoài các điều khoản cụ thể về lãnh thổ, Tổng thống Zelensky cho biết toàn bộ kế hoạch hòa bình có thể cần trưng cầu dân ý trực tiếp để lấy ý kiến của người dân.
“Ukraine sẽ trình thỏa thuận này lên quốc hội để phê chuẩn và/hoặc tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc để thông qua theo hình thức “có” hoặc “không””, ông Zelensky tuyên bố.
Sau gần 4 năm xung đột với hàng trăm nghìn thương vong, không một chính trị gia nào – thậm chí cả tổng thống – có đủ thẩm quyền để đơn phương quyết định các điều khoản dẫn đến việc nhượng bộ lãnh thổ hoặc hạn chế chủ quyền của Ukraine.
Thứ ba, tham vọng gia nhập NATO. Mặc dù kế hoạch hòa bình 20 điểm đã loại bỏ yêu cầu ban đầu về việc Ukraine không gia nhập NATO theo hiến pháp, nhưng vấn đề gia nhập liên minh vẫn còn nhiều khó khăn về chính trị.
Ông Zelensky lưu ý rằng: “Việc có chấp nhận Ukraine hay không là sự lựa chọn của các thành viên NATO. Chúng tôi đã đưa ra lựa chọn của mình”. Ông cũng nhắc lại rằng mục tiêu gia nhập NATO của Ukraine đã được ghi rõ trong hiến pháp.
Nếu các cuộc đàm phán trong tương lai tìm cách đóng vĩnh viễn cánh cửa NATO với Ukraine – một yêu cầu quan trọng của Nga – thì bất kỳ sửa đổi hiến pháp nào của Ukraine sẽ cần phải được thông qua bằng một cuộc trưng cầu dân ý theo luật pháp Ukraine.
Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine sẵn sàng tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về kế hoạch hòa bình của Mỹ, nhưng chỉ khi Nga đồng ý ngừng bắn trong 60 ngày.
Ông lưu ý rằng việc tổ chức trưng cầu ý dân đặt ra những thách thức nghiêm trọng về chính trị, hậu cần và an ninh. Vì vậy, theo ông, một lệnh ngừng bắn 60 ngày để chuẩn bị và tiến hành bỏ phiếu “là mức tối thiểu”.
Ông Zelensky so sánh cuộc trưng cầu dân ý này với cuộc trưng cầu Brexit tại Anh, với hoạt động vận động tích cực từ cả 2 phía về một vấn đề rất phức tạp, nhưng diễn ra trong khung thời gian ngắn hơn nhiều và tại một quốc gia đang có xung đột.
Tuy nhiên, ông Zelensky cảnh báo, nếu chiến dịch vận động diễn ra trong khi Nga vẫn tiếp tục các cuộc tập kích, kết cục sẽ rất tồi tệ. Ông nhấn mạnh, nếu người dân không thể bỏ phiếu vì lý do an toàn, thì kết quả có thể bị coi là không hợp pháp.
Theo truyền thông Ukraine, việc bỏ phiếu trong thời chiến sẽ gặp phải những trở ngại thực tế. Hơn 800.000 binh sĩ không thể rời bỏ vị trí trên tiền tuyến để đi bỏ phiếu, trong khi hàng triệu người Ukraine đã sơ tán, bao gồm nhiều người ra nước ngoài.
Ngoài ra, 20% lãnh thổ Ukraine vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Nga, nơi khó có thể tiến hành bỏ phiếu theo mong muốn của Ukraine.
Một cuộc thăm dò hồi tháng 12 cho thấy 57% người Ukraine tin rằng các cuộc bỏ phiếu chỉ có thể diễn ra sau khi có thỏa thuận hòa bình cuối cùng.
Nguồn: https://dantri.com.vn/the-gioi/3-van-de-then-chot-can-trung-cau-dan-y-quyet-dinh-chien-su-ukraine-20251227073041989.htm
