Điều cảnh tỉnh từ vụ án xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm

Vụ án xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), với việc hai cựu Cục trưởng cùng nhiều cán bộ, công chức bị khởi tố về tội nhận hối lộ, là một vụ án tham nhũng lớn về số tiền và không khỏi khiến chúng ta phải suy nghĩ về hệ lụy xã hội mà nó gây ra.

Theo cáo trạng, đây không dừng lại ở hành vi sai phạm cá nhân, không phải là “con sâu làm rầu nồi canh”, mà là một dạng tham nhũng đã được “tập thể hóa” – có sự trao đổi giữa nhiều người, có thống nhất chủ trương, có phân công, có ăn chia và kéo dài trong nhiều năm.

Hiện vụ án đang trong quá trình tố tụng, chúng ta chờ phán quyết của tòa án và trong phạm vi bài viết này, tôi không đưa ra nhận định cụ thể liên quan đến vụ án. Tuy nhiên, trên cơ sở thông tin ban đầu từ cáo trạng được báo chí đăng tải, từ năm 2018 đến năm 2024, sau khi Nghị định 15/2018/NĐ-CP có hiệu lực, các quy định về đăng ký, công bố sản phẩm đối với nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe vẫn mang tính chất chung chung, chưa cụ thể, chưa kèm theo hướng dẫn chi tiết về quy trình, tiêu chí kỹ thuật và thành phần hồ sơ.

Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, lúng túng khi thực hiện thủ tục công bố sản phẩm; cơ quan có thẩm quyền cũng gặp vướng mắc trong quá trình tiếp nhận, kiểm tra và đánh giá hồ sơ.

Số thực phẩm chức năng giả bị lực lượng chức năng thu giữ trong thời gian vừa qua (Ảnh minh họa: CAND).

Nhiều doanh nghiệp muốn “được việc” trong quá trình thẩm xét đăng ký hồ sơ công bố sản phẩm đã phải chi tiền. Số tiền tích tụ qua thời gian là rất lớn, đồng thời qua cáo trạng cho thấy tham nhũng không còn là hành vi lén lút mà đã hình thành “quy trình ăn chia”, có sự phân bổ lợi ích giữa các cấp theo “luật ngầm”. Chính sự cấu kết này khiến cho hoạt động tham nhũng không chỉ tồn tại mà còn vận hành trơn tru trong nhiều năm, ranh giới giữa người thực thi công vụ và người trục lợi từ vị trí công vụ bị xóa nhòa.

Cục An toàn thực phẩm là cơ quan giữ vai trò “gác cửa” lĩnh vực quan trọng, đúng như tên gọi của cơ quan này, với vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được quy định rõ ràng. Khi cánh cửa đó bị chi phối bởi phong bì và lợi ích nhóm, theo như cáo trạng đã chỉ ra, thì hậu quả của vụ việc không dừng lại ở thiệt hại kinh tế hay sự suy giảm niềm tin vào bộ máy công quyền, mà còn có thể tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Ngoài vụ án xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm như nêu trên, thực tế thời gian qua, ở một số địa phương còn nhiều vụ án khác liên quan đến thực phẩm chức năng, mỹ phẩm giả, quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng đã liên tiếp bị phanh phui. Người dân bỏ tiền thật để mua những sản phẩm này phải đối mặt với rủi ro sức khỏe, thậm chí là hậu quả lâu dài, khó khắc phục.

Câu hỏi mà người tiêu dùng có quyền đặt ra là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trực tiếp liên quan đến các sản phẩm đó như thế nào?

Không chỉ gây tổn hại đến người tiêu dùng, việc buông lỏng quản lý, hay thậm chí tiêu cực ở nơi này, nơi khác, còn bóp méo môi trường kinh doanh, làm tổn thương nghiêm trọng các doanh nghiệp chân chính.

Những doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, đầu tư bài bản cho nghiên cứu, thử nghiệm, bảo đảm chất lượng sản phẩm, lại gặp nhiều khó khăn về thủ tục hành chính, bị kéo dài thời gian, bị gây phiền hà nếu không “biết điều”. Trong khi đó, những doanh nghiệp sẵn sàng chi tiền lại dễ dàng vượt rào, chiếm lĩnh thị trường, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng, triệt tiêu động lực làm ăn nghiêm túc. Một môi trường kinh doanh như vậy không thể khuyến khích đổi mới, sáng tạo, mà chỉ dung dưỡng cho gian dối và chủ nghĩa cơ hội.

Nhìn thẳng vào nguyên nhân của vụ việc, trước hết phải thấy rõ sự suy thoái nghiêm trọng về đạo đức công vụ của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Khi người đứng đầu không giữ được mình, không nêu gương, thì rất khó đòi hỏi cấp dưới liêm chính. Quyền lực không được kiểm soát chặt chẽ đã biến thành công cụ trục lợi, làm băng hoại các giá trị nền tảng và việc nhiều cán bộ, công chức cùng tham gia, cùng hưởng lợi cho thấy sự suy thoái không còn là cá biệt.

Với những nơi đã bị cơ quan chức năng chứng minh có tiêu cực, rõ ràng sức chiến đấu của tổ chức đảng, của chi bộ tại cơ quan đó chưa được phát huy đúng mức. Công tác tự phê bình và phê bình, kiểm tra, giám sát nội bộ, nếu được thực hiện nghiêm túc và thực chất, chắc chắn không thể để tình trạng vi phạm kéo dài suốt nhiều năm với quy mô lớn như vậy.

Cũng cần nói thêm, khi các phản ánh, kiến nghị từ doanh nghiệp và người dân không được tiếp nhận, xử lý kịp thời, thì đó chính là mảnh đất để tham nhũng, tiêu cực sinh sôi.

Vụ án tại Cục An toàn thực phẩm vì vậy là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, đặc biệt là cảnh tỉnh đối với trách nhiệm quản lý lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sức khỏe người dân. Khi tham nhũng trở thành chuyện mà nhiều cá nhân trong tập thể, bao gồm cả người đứng đầu đơn vị dung túng, thì việc phát hiện, ngăn chặn sẽ khó khăn hơn rất nhiều, và hậu quả cũng nặng nề hơn gấp bội.

Việc khởi tố, xử lý nghiêm minh các cá nhân vi phạm theo đúng quy định pháp luật thể hiện quyết tâm không có vùng cấm trong phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn sau vụ việc này là phải nhìn thẳng vào những lỗ hổng thể chế, những điểm yếu trong công tác quản lý, kiểm soát quyền lực để có giải pháp căn cơ, lâu dài. Không thể chỉ dừng lại ở xử lý cá nhân, mà cần chấn chỉnh cả hệ thống, từ cơ chế cấp phép, quy trình quản lý, đến trách nhiệm giải trình và giám sát xã hội.

Đặt sức khỏe người dân lên bàn cân với lợi ích vật chất là sự tha hóa không thể chấp nhận. Việc làm rõ, xử lý đến nơi đến chốn vụ án này không chỉ nhằm trừng trị những người sai phạm, mà còn để khôi phục kỷ cương, củng cố niềm tin của xã hội, và quan trọng hơn là không để tái diễn những vụ việc tương tự.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!