Kho vàng “ngủ quên” trị giá 3.800 tỷ USD của người Ấn Độ

Khi huyền thoại cricket Sachin Tendulkar, một biểu tượng quốc gia của Ấn Độ, xuất hiện trong một quảng cáo và nói về kinh tế vĩ mô, cả đất nước đã phải chú ý.

“Ấn Độ phải nhập khẩu gần như toàn bộ vàng”, anh giải thích một cách đơn giản. “Nếu mọi người đổi vàng cũ, chúng ta sẽ không cần nhập thêm vàng mới và điều đó sẽ khiến đất nước mạnh hơn”.

Thông điệp tưởng chừng đơn giản này lại chạm đến một nghịch lý khổng lồ đang diễn ra trong nền kinh tế 1,4 tỷ dân, đó là người Ấn Độ đang giàu lên nhanh chóng nhờ vàng, nhưng khối tài sản đó lại đang “ngủ đông”.

Khi giá vàng thế giới bay cao, có thời điểm vượt mốc 4.000 USD/ounce, người dân Ấn Độ bỗng nhận ra mình đang giàu lên nhanh chóng (Ảnh: Pixabay).

Khối tài sản 3.800 tỷ USD “ngủ quên” trong tủ

Cơn sốt giá vàng toàn cầu đã âm thầm tạo ra một cuộc bùng nổ tài sản chưa từng có tại Ấn Độ.

Theo báo cáo từ Morgan Stanley, đợt tăng giá phi mã gần đây đã đẩy giá trị lượng vàng mà các hộ gia đình Ấn Độ nắm giữ lên con số không tưởng, tương đương gần 3.800 tỷ USD. Khối tài sản này, ước tính gồm khoảng 34.600 tấn vàng dưới dạng trang sức, thỏi, xu, hiện tương đương với quy mô tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của cả nước.

Phần lớn “kho báu” đó nằm trong tay các hộ gia đình ở nông thôn, nơi vàng không chỉ là một kênh đầu tư mà còn là “kho niềm tin” – một dạng bảo hiểm tài chính truyền qua nhiều thế hệ. Về mặt lý thuyết, khi tài sản của người dân tăng lên, họ sẽ cảm thấy giàu có hơn và sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn – một hiện tượng kinh tế học gọi là “hiệu ứng tài sản” (wealth effect).

Tuy nhiên, thực tế tại Ấn Độ lại đang đi ngược lại mọi kỳ vọng. Báo cáo của Systematix Research chỉ ra rằng dù giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình đã tăng vọt trên giấy tờ, điều này gần như không chuyển hóa thành động lực cho tiêu dùng. Nền kinh tế vẫn chưa cảm nhận được cú hích từ “cơn mưa vàng” nói trên. 

Câu trả lời nằm sâu trong văn hóa và hành vi tài chính của người Ấn Độ. Đối với họ, vàng là “bộ đệm” cho những ngày giông bão, không phải là một tài sản để thanh khoản cho những nhu cầu không thiết yếu.

Các chuyên gia kinh tế Upasana Chachra và Bani Gambhir của Morgan Stanley nhận định, người dân, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, chỉ bán vàng khi đối mặt với khó khăn tài chính hoặc cần tiền cho những sự kiện trọng đại như đám cưới, xây nhà. Khi giá vàng tăng, họ càng có xu hướng nắm giữ chặt hơn với kỳ vọng giá sẽ còn tăng nữa, hoặc dùng nó làm tài sản thế chấp để vay tiền.

Nghiên cứu giai đoạn 2008-2019 cho thấy một bức tranh rõ ràng, đó là tiêu dùng của người Ấn Độ phụ thuộc chủ yếu vào thu nhập thực tế, không phải lợi suất từ tài sản như vàng hay cổ phiếu. Cụ thể, cứ 1% thu nhập thực tăng lên, tiêu dùng sẽ tăng theo khoảng 0,65%. Trong khi đó, tác động từ lợi suất vàng gần như bằng 0. 

Thậm chí, việc giá vàng cao còn tạo ra hiệu ứng ngược. Nó “hút” tiền nhàn rỗi của người dân vào kênh tích trữ thay vì đưa vào lưu thông qua tiêu dùng hay đầu tư sản xuất. Sự bùng nổ các khoản vay thế chấp bằng vàng, dù giúp người dân có tiền mặt, lại được xem là dấu hiệu của căng thẳng tài chính hơn là sự phục hồi của niềm tin tiêu dùng.

Khi “cơn nghiện” vàng đang thay đổi

Câu chuyện của Sachin Tendulkar không chỉ là một chiêu quảng cáo thông minh mà nó phản ánh một vấn đề kinh tế vĩ mô dai dẳng của Ấn Độ.

Là quốc gia tiêu thụ vàng lớn thứ 2 thế giới chỉ sau Trung Quốc, với nhu cầu hàng năm lên tới hơn 800 tấn, Ấn Độ phải nhập khẩu gần như toàn bộ số vàng này.

Mỗi ounce vàng được nhập về lại khoét sâu thêm thâm hụt cán cân thương mại, gây áp lực lên dự trữ ngoại hối và làm suy yếu đồng rúp. Hơn một thập kỷ trước, cựu Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) Raghuram Rajan đã phải cảnh báo về “cơn nghiện vàng” đang làm mất cân bằng nền kinh tế.

Chính vì vậy, chiến dịch “đổi vàng cũ lấy vàng mới” mà Tendulkar đại diện không chỉ giúp các hãng trang sức như Tanishq có nguồn cung trong bối cảnh người dân ngại mua mới vì giá cao, mà còn mang ý nghĩa quốc gia là giúp giảm sự phụ thuộc vào vàng nhập khẩu.

“Cơn nghiện vàng” là niềm tự hào văn hóa và cũng là nỗi lo kinh tế vĩ mô của Ấn Độ (Ảnh: ANI).

Tuy nhiên, bức tranh kinh tế Ấn Độ đang có những chuyển dịch âm thầm nhưng đầy ý nghĩa. “Cơn nghiện vàng” vật chất dường như đang hạ nhiệt. Dữ liệu từ RBI cho thấy một sự thay đổi lớn trong hành vi tiết kiệm.

Tỷ trọng tiết kiệm vào tài sản vật chất như nhà cửa, vàng bạc đã giảm dần, trong khi tỷ trọng đầu tư vào tài sản tài chính như cổ phiếu, quỹ tương hỗ lại tăng gấp đôi, lên 15,2% trong giai đoạn 2024-2025. Chỉ riêng năm 2024, các nhà đầu tư cá nhân đã rót ròng gần 20 tỷ USD vào thị trường chứng khoán – một con số lớn hơn tổng của 10 năm trước đó cộng lại.

Dòng vốn vào các quỹ ETF vàng trong tháng 9 đã tăng gấp 7 lần so với cùng kỳ. Cơn sốt thậm chí lan sang bạc, khiến một số quỹ ETF bạc phải tạm ngừng nhận tiền mới do giá trong nước bị “thổi phồng” cao hơn quốc tế 5-12%.

Điều này cho thấy một thế hệ nhà đầu tư mới. Họ vẫn muốn hưởng lợi từ đà tăng giá của kim loại quý, nhưng chọn cách thông minh, thanh khoản cao và ít rủi ro hơn là tích trữ vàng vật chất. 

Chiến dịch của Tanishq, với sự góp mặt của Sachin Tendulkar, vì thế không chỉ là một chiêu marketing thông minh trong bối cảnh giá vàng quá cao khiến người dân ngại mua mới. Nó còn là một “lớp học vĩ mô” nhẹ nhàng, khuyến khích người dân tiêu dùng và đầu tư vàng một cách thông thái hơn.