Nhìn nhận trách nhiệm cá nhân trong xây dựng giao thông an toàn

PV: Thưa ông Lê Kim Thành, xin ông chia sẻ một số giải pháp về an toàn giao thông của Việt Nam tại Hội nghị Bộ trưởng toàn cầu về an toàn giao thông đường bộ và ông đã tham khảo được kinh nghiệm gì của các quốc gia để có thể áp dụng tại nước ta nhằm kéo giảm tai nạn giao thông?

Ông Lê Kim Thành: Vừa qua, được sự đồng ý của lãnh đạo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, tôi được phép tham dự các hoạt động tại cuộc họp toàn cầu lần thứ ba của lãnh đạo cơ quan an toàn đường bộ quốc gia và diễn giả tại Hội nghị Bộ trưởng toàn cầu lần thứ tư về an toàn giao thông đường bộ tại Maroc. Đây là diễn đàn quan trọng, nơi các quốc gia cùng chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận về giải pháp nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông. Tại hội nghị này, tôi đã trình bày về những kết quả đạt được cũng như thách thức mà Việt Nam đang đối mặt trong bảo đảm trật tự an toàn giao thông.

Về chia sẻ của Việt Nam tại hội nghị, trong những năm qua, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương, số vụ tai nạn, số người chết và bị thương do tai nạn giao thông đã giảm dần qua các năm. Tuy nhiên, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận còn những khó khăn, như: ý thức chấp hành luật giao thông của một bộ phận người dân chưa cao, tai nạn liên quan đến rượu bia, tốc độ, xe quá tải vẫn là vấn đề đáng lo ngại, cơ sở hạ tầng giao thông vẫn còn những hạn chế, đặc biệt là tại các đô thị lớn và các tuyến đường giao thông nông thôn.

Bên cạnh đó, tôi cũng nhấn mạnh các giải pháp mà Việt Nam đang triển khai, gồm tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm vi phạm giao thông; ứng dụng công nghệ vào giám sát giao thông; cải thiện hạ tầng, xử lý các điểm đen tai nạn; nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là giáo dục an toàn giao thông trong trường học. Với trao đổi của mình, cùng các minh chứng về giải pháp, số liệu thực tế, trao đổi cởi mở,… Việt Nam được bạn bè quốc tế đánh giá cao, đang đi đúng hướng trong mục tiêu Toàn cầu về giảm thương vong do tai nạn giao thông 50% so với năm 2020 (mục tiêu Toàn cầu cho thập niên thứ hai 2021-2030 mà Liên hợp quốc, WHO và các quốc gia thống nhất hành động).

Xe máy đang là phương tiện đi lại chủ yếu của người dân Việt Nam, với khoảng 77 triệu xe máy được đăng ký (tính đến hết năm 2024).

Tại hội nghị, nhiều quốc gia đã chia sẻ những sáng kiến, mô hình hiệu quả trong việc kéo giảm tai nạn giao thông. Nhiều thảo luận cũng khẳng định vai trò của tư nhân đối với bảo đảm an toàn giao thông; tầm quan trọng của số liệu thống kê; các hành động ứng phó sau tai nạn; phát triển an toàn, bền vững đô thị,…

Một số bài học quan trọng mà Việt Nam có thể tham khảo là áp dụng công nghệ trong quản lý giao thông; cải thiện thiết kế hạ tầng giao thông; kiểm soát rượu bia nghiêm ngặt và xây dựng văn hóa giao thông bền vững,…

Hiện nay, một số nước phát triển đã triển khai hệ thống giám sát tự động bằng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện vi phạm giao thông như vượt đèn đỏ, đi sai làn, sử dụng điện thoại khi lái xe. Việt Nam có thể học tập và mở rộng ứng dụng công nghệ này để nâng cao hiệu quả kiểm soát. Hệ thống cảnh báo sớm tai nạn và ùn tắc giao thông dựa trên dữ liệu lớn (Big Data) cũng là một giải pháp hữu ích để giảm nguy cơ tai nạn.

Phạt nguội xe máy để cải thiện hành vi người điều khiển, kéo giảm tai nạn

Bên cạnh đó, một số quốc gia đã thành công trong việc thiết kế lại các giao lộ nguy hiểm theo hướng thân thiện với người đi bộ và xe đạp, hạn chế điểm xung đột giữa các phương tiện. Ở Thụy Điển, mô hình “Vision Zero” (Tầm nhìn không tai nạn giao thông) đã giúp giảm thiểu thương vong bằng cách thay đổi thiết kế đường, lắp đặt rào chắn an toàn và giới hạn tốc độ hợp lý hơn.

Một số nước châu Âu áp dụng quy định kiểm tra nồng độ cồn ngẫu nhiên trên đường, ngay cả khi tài xế không có dấu hiệu vi phạm, giúp nâng cao ý thức phòng ngừa. Việt Nam cũng có thể nghiên cứu để áp dụng phương thức này hiệu quả hơn.

Theo thống kê của các cơ quan chức năng, xe máy có liên quan tới khoảng 65%-70% số vụ tai nạn giao thông, đòi hỏi cần nghiên cứu thấu đáo và có chính sách kịp thời để nâng cao an toàn cho người đi xe máy.

Từ những kinh nghiệm rút ra tại hội nghị, Ủy ban An toàn giao thông quốc gia sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để nghiên cứu, đề xuất các chính sách phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ, cải thiện hạ tầng giao thông, tăng cường quản lý vi phạm và nâng cao nhận thức cộng đồng. Quan trọng nhất, giảm tai nạn giao thông không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý mà đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội.

Tôi tin rằng với quyết tâm cao và sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên, chúng ta hoàn toàn có thể tiếp tục kéo giảm tai nạn giao thông bền vững, xây dựng hình ảnh một đất nước thân thiện, an toàn, văn minh.

PV: Năm An toàn giao thông 2025, Ủy ban An toàn giao thông quốc gia nêu chủ đề khá ấn tượng “Hành trình an toàn, kiến tạo tương lai”, xin ông phân tích rõ hơn về chủ đề này?

Ông Lê Kim Thành: Theo thống kê, hằng năm số người tử vong và thương tật do tai nạn giao thông giảm sâu, nhưng vẫn là con số mất mát, đau thương rất lớn đối với các cá nhân, gia đình và cả cộng đồng. Để tạo ra sự thay đổi căn cơ, không chỉ cần giải pháp từ phía cơ quan chức năng, mà quan trọng hơn là thay đổi nhận thức và hành vi của từng người dân, chúng ta cần nhìn nhận lại trách nhiệm cá nhân trong việc xây dựng một hành trình giao thông an toàn.

Mỗi hành động của chúng ta hôm nay, sẽ ảnh hưởng đến tương lai giao thông mai sau. Chủ đề này không chỉ là khẩu hiệu mà còn là định hướng hành động xuyên suốt. “Hành trình an toàn” thể hiện mỗi cá nhân khi tham gia giao thông đều cần tự giác thực hiện hành vi đúng luật để bảo đảm an toàn cho chính mình và cộng đồng. “Kiến tạo tương lai” thể hiện tầm nhìn dài hạn: xây dựng một văn hóa giao thông an toàn, có trách nhiệm hôm nay, để tương lai giảm thiểu được những hậu quả nặng nề của tai nạn giao thông.

PV: Thời gian gần đây, tai nạn giao thông giảm sâu nhưng vẫn xảy ra một số vụ có tính chất đặc biệt nghiêm trọng. Với vai trò lãnh đạo Ủy ban An toàn giao thông, ông nhận định như thế nào về vấn đề này và sẽ có giải pháp căn cơ nào để giải quyết, khắc phục?

Ông Lê Kim Thành: Trong những năm qua, công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông đã đạt nhiều kết quả tích cực: số vụ, số người chết và bị thương do tai nạn giao thông đều giảm sâu, tuy nhiên, thực tế vẫn còn những vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng, nhất là thời gian gần đây, đặt ra yêu cầu cấp thiết thực thi các giải pháp mạnh mẽ, bền vững hơn.

Có thể thấy, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những vụ tai nạn nghiêm trọng này vẫn xuất phát từ ý thức kém của một bộ phận người dân, lái xe và doanh nghiệp vận tải. Các hành vi chạy quá tốc độ, lái xe sau khi sử dụng rượu bia, chất kích thích bị cấm, chở quá tải, không tuân thủ quy định về thời gian lái xe và vi phạm liên quan đến xe khách đường dài, xe tải,… vẫn diễn ra.

Bên cạnh đó, hệ thống kết cấu hạ tầng và công tác tổ chức giao thông ở một số nơi còn hạn chế, chưa theo kịp sự gia tăng của phương tiện và nhu cầu đi lại.

Hiện trường một vụ tai nạn giao thông.

Trước thực trạng này, tôi cho rằng, cần tập trung vào tăng cường thực thi, nâng cao ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật; tiếp tục dành nguồn lực cải thiện hạ tầng giao thông, phát triển giao thông công cộng và nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp vận tải.

Quan trọng nhất, phải xác định an toàn giao thông không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Nếu mỗi cá nhân, doanh nghiệp đều nâng cao ý thức, chấp hành nghiêm quy định, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu tai nạn, bảo đảm an toàn cho mọi người khi tham gia giao thông.

PV: Thời gian gần đây, một vấn đề được xã hội quan tâm là việc tăng rất cao mức xử phạt vi phạm giao thông theo quy định tại Nghị định 168/2024/NĐ-CP. Một số người cho rằng mức xử phạt này quá nặng, tuy nhiên quan điểm khác nói tăng mức xử phạt sẽ nhanh chóng thay đổi nhận thức, điều chỉnh hành vi của người dân và được coi là gốc rễ của “bài toán” an toàn giao thông. Quan điểm của ông ra sao về tác động của Nghị định 168?

Ông Lê Kim Thành: Kể từ khi Nghị định 168 chính thức có hiệu lực ngày 1/1/2025, tôi nhận thấy tình hình trật tự an toàn giao thông đã có những chuyển biến tích cực.

Theo báo cáo từ Cục Cảnh sát giao thông, tai nạn giao thông đã giảm cả ba tiêu chí về số vụ, số người chết và người bị thương so với cùng kỳ năm trước. Những chuyển biến này rất đáng ghi nhận, đi trên đường ai cũng có thể dễ dàng nhận thấy ý thức tham gia giao thông của người dân được nâng cao, cẩn thận hơn để không vi phạm, thể hiện ở việc tuân thủ tốc độ, đi đúng làn, phần đường, không vượt đèn đỏ,… Người tham gia giao thông có cảm giác an toàn hơn khi di chuyển trên đường, kể cả qua các khu vực đông dân cư hay giờ cao điểm, tình trạng giao thông hỗn loạn đã cơ bản được kiểm soát.

Việc áp dụng mức xử phạt cao trong Nghị định 168 đã tác động mạnh mẽ đến ý thức chấp hành pháp luật giao thông của người dân.

Việc áp dụng mức xử phạt cao trong Nghị định 168 đã tác động mạnh mẽ đến ý thức chấp hành pháp luật giao thông của người dân. Các hành vi vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, leo vỉa hè đã giảm rõ rệt, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.

Người tham gia giao thông đã tự giác chấp hành đèn tín hiệu, kể cả khi không có lực lượng cảnh sát giao thông kiểm tra. Mức phạt cao không chỉ để xử lý vi phạm mà còn mang tính chất giáo dục và răn đe mạnh mẽ, giúp nâng cao ý thức chấp hành pháp luật giao thông, không chỉ cho người vi phạm mà còn cho cả cộng đồng.

Khi các biện pháp xử phạt nhẹ chưa đạt hiệu quả như mong đợi, việc tăng mức phạt là cần thiết để giảm thiểu hành vi vi phạm và bảo vệ an toàn cho tất cả mọi người, góp phần giảm thiểu tai nạn và xây dựng văn hóa giao thông an toàn, văn minh.

Khi các biện pháp xử phạt nhẹ chưa đạt hiệu quả như mong đợi, việc tăng mức phạt là cần thiết để giảm thiểu hành vi vi phạm và bảo vệ an toàn cho tất cả mọi người, góp phần giảm thiểu tai nạn và xây dựng văn hóa giao thông an toàn, văn minh.

PV: Gần đây, theo chủ trương của Đảng, Nhà nước, một số bộ, ngành có sự sáp nhập về mô hình hoạt động, bộ máy tổ chức. Việc sáp nhập sẽ ảnh hưởng như thế nào tới hoạt động của Ủy ban An toàn giao thông quốc gia trong công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông?

Ông Lê Kim Thành: Việc sáp nhập một số bộ, ngành và nghiên cứu sáp nhập một số địa phương, tổ chức mô hình chính quyền 2 cấp là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm kịp thời xây dựng một bộ máy từ trung ương tới địa phương tinh gọn, bảo đảm hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Việc này sẽ có tác động đến mô hình tổ chức, hoạt động của Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, Ban An toàn giao thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, nhưng không làm thay đổi mục tiêu cốt lõi là bảo đảm trật tự an toàn giao thông.

Chúng ta đều biết, giao thông là sự di chuyển của con người và phương tiện trên nền tảng công trình kết cấu hạ tầng nhằm thực hiện các hoạt động khác nhau trong đời sống của con người (làm việc, học tập, mua sắm, giải trí, du lịch, sản xuất, kinh doanh,…). Mọi hoạt động giao thông đều cần bảo đảm các mục tiêu như thông suốt, nhanh chóng, thuận tiện, kinh tế,… nhưng mục tiêu cao nhất là phải bảo đảm an toàn cho con người, tài sản và môi trường.

Vì vậy, công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông tại Việt Nam cũng như các quốc gia trên thế giới bao gồm và gắn kết chặt chẽ với 5 trụ cột, gồm: Quản lý nhà nước về an toàn giao thông; kết cấu hạ tầng giao thông; phương tiện giao thông; người tham gia giao thông; ứng phó cứu hộ sau tai nạn.

Những trụ cột trên liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ của nhiều ngành (giao thông vận tải-nay là Xây dựng), Công an, Y tế, Giáo dục và Đào tạo, Thông tin-Truyền thông, Tài chính, Quốc phòng, Kiểm sát, Toà án,…), từ trung ương đến địa phương và liên quan tới tất cả các phương thức giao thông vận tải gồm đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa, hàng hải và hàng không trên phạm vi cả nước.

Bên cạnh đó, với quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông còn bao gồm cả việc tuân thủ các công ước, điều ước, cam kết quốc tế cũng như việc bảo đảm sự an toàn cho công dân, phương tiện và tài sản nước ngoài trong hoạt động giao thông vận tải.

Thực tế tại Việt Nam, Chính phủ đã phân công các nhiệm vụ trong các trụ cột trên cho nhiều bộ, ngành như Giao thông vận tải (nay là Xây dựng), Công an, Giáo dục và Đào tạo, Y tế,…

Khi triển khai sáp nhập, điều quan trọng nhất là bảo đảm sự phối hợp giữa các cơ quan này không bị gián đoạn. Ủy ban An toàn giao thông quốc gia và Ban An toàn giao thông các địa phương cũng đang xây dựng Đề án kiện toàn, đề xuất cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa các bộ ngành và địa phương, phối hợp tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu giao thông quốc gia thống nhất, giúp quản lý và điều hành hiệu quả hơn.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!