Sinh viên thời AI thông minh hơn hay đang ‘khờ’ đi?

Khi bài nào cũng hỏi AI, nhiều sinh viên đang quen cảm giác “hiểu mà không hiểu”, thành thông minh “ảo” lúc nào không hay.

Khi sinh viên giao phần “nghĩ” cho AI

Khánh Huyền, sinh viên Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM), biết đến nền tảng AI ChatGPT ngay từ năm nhất. Khi đó bạn đang vật lộn với bài tiểu luận triết học đầu tiên. 

Tài liệu quá nhiều, còn Huyền thì không biết bắt đầu từ đâu. Một người bạn gợi ý thử ChatGPT. Bạn nhập câu hỏi, và chỉ vài phút sau, màn hình hiện ra câu trả lời rõ ràng, dễ hiểu. “Lúc đó mình thấy như có ai cầm đèn pin soi đường giữa rừng tài liệu mênh mông”, Huyền kể.

Từ đó Huyền dùng ChatGPT cho hầu hết mọi việc. Bạn viết báo cáo, dịch tài liệu, soạn email và đôi khi còn hỏi lời khuyên. Việc học trở nên nhanh và nhẹ hơn. 

Tuy nhiên có lần Huyền vội nộp bài mà không đọc lại nội dung AI viết. Khi giảng viên hỏi, bạn mới phát hiện nhiều chỗ sai và lạc đề. 

“Lúc đó mình xấu hổ lắm vì đã để công cụ làm thay mình”, Huyền nói. 

Tương tự Hoàng Ngân, sinh viên Đại học Kinh tế TP.HCM, cũng sử dụng AI gần như mỗi ngày. Bạn dùng để soạn email, tìm ý tưởng cho bài báo cáo và tra cứu tài liệu. 

Khi làm việc nhóm, Ngân thường hỏi AI cách trình bày slide cho gọn gàng và thuyết phục. Ngân biết đến công cụ này từ năm nhất đại học. Lần đầu sử dụng, bạn bất ngờ vì câu trả lời chi tiết và logic.

Ngân thừa nhận có lúc cảm thấy phụ thuộc: “Nếu không có AI, mình hơi lúng túng, không biết nên bắt đầu từ đâu. Nó khiến mình lười suy nghĩ hơn vì mọi thứ diễn ra quá nhanh. Nhưng nếu biết giới hạn, nó là người bạn tốt”.

Ngược lại, Đạt – sinh viên Học viện Quản lý giáo dục – có góc nhìn khác. Lần đầu sử dụng AI, bạn thấy ngạc nhiên vì tốc độ tìm kiếm thông tin. Là sinh viên ngoại ngữ, Đạt thường phải dịch tài liệu, tra ngữ pháp và phân tích văn bản. AI giúp bạn làm những việc đó nhanh hơn rất nhiều. 

Mỗi khi nhận tài liệu của thầy cô, Đạt quét toàn bộ và nhờ AI tóm tắt hoặc giải thích phần khó hiểu. Sau đó, bạn vẫn tự kiểm chứng lại để chắc chắn.

Đạt thừa nhận nếu một ngày AI biến mất, hiệu suất học của bạn có thể giảm một nửa: “Vì lúc đó mình phải tra cứu thủ công, mất rất nhiều thời gian. AI với mình giống như cánh tay trái đắc lực vậy”.

Cảnh báo sinh viên thông minh “ảo”

TS Lý Lệ Tường Minh, Trưởng khoa truyền thông và nghệ thuật ứng dụng tại Đại học Quản lý và Công nghệ TP.HCM (UMT), nói sinh viên sử dụng AI không sai. Vấn đề nằm ở việc các bạn để AI làm thay phần tư duy.

“Nếu sinh viên giao toàn bộ cho AI, các bạn sẽ mất đi điều quan trọng nhất là tiếng nói cá nhân. Người học cần hiểu AI chỉ là công cụ khuếch đại năng lực, không phải người thay thế”, bà cảnh báo.

Bà Minh cho biết trường UMT không cấm sinh viên dùng AI. Ngược lại, trường đưa các môn như AI trong truyền thông và tư duy phản biện trong thời đại số vào chương trình học: “Chúng tôi muốn sinh viên biết cách sử dụng AI có chiến lược và có đạo đức. Cấm không giúp họ trưởng thành. Hướng dẫn mới là cách tốt hơn”.

AI khiến sinh viên cảm thấy mình thông minh hơn. Một bản báo cáo có thể hoàn thành trong vài phút, một bài thuyết trình có thể trông chuyên nghiệp nhờ vài gợi ý. Nhưng khi đứng trình bày, nhiều bạn lại không thể nói trôi chảy.

“Cảm giác hiểu mà không thật sự hiểu chính là thứ đáng sợ nhất”, theo bà Minh, đó là thông minh ảo. AI khiến người học tưởng rằng mình đang tiến bộ, trong khi thực chất họ đang lùi lại.

TS Ngô Tuấn Phương, giảng viên Trường đại học Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM), cho rằng lạm dụng AI là một sự đánh đổi nguy hiểm.

“AI giúp tiết kiệm thời gian. Nhưng nếu chỉ dựa vào câu trả lời có sẵn, sinh viên sẽ đánh mất khả năng đặt câu hỏi và phân tích. Đó là lúc các bạn bắt đầu ‘khờ’ đi. Không phải vì kém thông minh, mà vì mất thói quen tư duy độc lập”, ông nói.

Ông nhận xét nhiều sinh viên hiện nay mất cảm giác học tập, các bạn ít đọc tài liệu gốc, ít trao đổi, không thể giải thích điều mình viết: “AI làm đẹp câu chữ, nhưng nếu người viết không hiểu điều mình nói thì bài viết đó rỗng”.