Thắng lợi của ông Zelensky khi hội đàm với ông Trump

Cuộc hội đàm mới giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Trump tại Florida hôm 28/12 vừa qua dường như không mang lại kết quả nào mang tính đột phá, ngoại trừ việc hai lãnh đạo sẽ gặp lại vào tháng tới. Đây được cho là lời nhắc nhở với Kiev về việc thỏa thuận hòa bình vẫn còn xa vời đến nhường nào.

Tuy nhiên với ông Zelensky, dù cuộc thảo luận có rơi vào bế tắc, nó vẫn được coi là một thành công. Sau khi không thể thuyết phục Mỹ nối lại viện trợ quân sự, tài chính cho Ukraine, một trong những ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Zelensky khi gặp người đồng cấp Mỹ là ngăn nguy cơ ông Trump rút lui khỏi các cuộc đàm phán hòa bình, khiến toàn bộ tiến trình bị đổ vỡ.

Sau cuộc gặp, Tổng thống Trump ra tín hiệu sẽ tiếp tục tham gia tiến trình đàm phán, một thắng lợi cho Ukraine nếu xét đến việc lãnh đạo Mỹ từng nhiều lần đe dọa rút lui. Ông cũng từ bỏ việc đặt ra hạn chót cho Ukraine nhằm đạt thỏa thuận hòa bình, sau khi từng đưa ra các mốc thời gian dự kiến vào Lễ Tạ ơn và Giáng sinh.

“Tôi không có thời hạn nào cả”, ông Trump trả lời các phóng viên khi đón tiếp ông Zelensky tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago. “Các bạn muốn biết thời hạn của tôi là gì không? Đó là kết thúc cuộc xung đột”.

Điều quan trọng hơn cả với Ukraine là Tổng thống Trump không lặp lại những yêu cầu do Nga đưa ra về việc ngừng chiến, một bước thay đổi lớn so với giai đoạn đầu nhiệm kỳ, khi ông thường thể hiện lập trường nghiêng về phía Điện Kremlin. Thay đổi này rất đáng chú ý, bởi ông Trump đã điện đàm với người đồng cấp Nga Vladimir Putin ngay trước khi gặp ông Zelensky. Kiểu can thiệp phút chót từ phía Nga trước đây từng nhiều lần làm tiêu tan hy vọng của Ukraine.

Ông Putin và ông Trump đã điện đàm lần nữa vào sáng sớm 29/12. Tổng thống Nga cho hay Ukraine vừa phóng một loạt thiết bị bay không người lái (UAV) vào dinh thự riêng của ông, cáo buộc mà Kiev khẳng định là “bịa đặt” nhằm phá hoại các cuộc đàm phán hòa bình.

Trả lời phóng viên sau đó, Tổng thống Trump nói rằng ông “cảm thấy tức giận” với thông tin như vậy, nhưng cũng thừa nhận chưa thấy bất kỳ bằng chứng nào xác thực và rằng “cũng có khả năng” thông tin từ Moskva là sai sự thật.

Theo giới chuyên gia, cuộc gặp giữa ông Zelensky và ông Trump có thể mang lại hy vọng cho lãnh đạo Ukraine rằng Kiev và Washington đang trở nên đồng điệu hơn trong các cuộc đàm phán hòa bình.

“Việc họ đối thoại đã là một chiến thắng rồi”, Harry Nedelcu, giám đốc điều hành tổ chức nghiên cứu Rasmussen Global, trụ sở tại Brussels, Bỉ, và Copenhagen, Đan Mạch, nhận xét về cuộc gặp giữa lãnh đạo Mỹ – Ukraine.

“Thách thức với ông Zelensky là chứng minh cho ông Trump thấy mình đang nỗ lực hết sức để thực hiện kế hoạch hòa bình theo phiên bản của Mỹ, đồng thời vẫn đảm bảo rằng người dân Ukraine có thể chấp nhận nó”, Nedelcu nói.

Trọng tâm của thách thức vẫn là những vướng mắc then chốt, như số phận của khu vực Ukraine còn kiểm soát tại tỉnh Donetsk ở miền đông. Nga muốn Ukraine từ bỏ vùng đất này, điều mà ông Trump từng khuyến khích Kiev thực hiện, nhưng các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đa số người dân Ukraine phản đối việc nhượng lãnh thổ.

Khi Tổng thống Zelensky đến Florida, nhiều người Ukraine lo ngại ông có thể phải bước vào một cuộc gặp mà tại đó, Tổng thống Trump sẽ gây sức ép buộc ông phải ký kết một thỏa thuận hòa bình nhanh chóng theo các điều khoản ngả về phía Nga. Nỗi lo này càng gia tăng khi ông Trump bất ngờ thông báo mình vừa có một cuộc điện đàm “tốt đẹp và rất hiệu quả” với ông Putin.

Hồi tháng 10, ông Trump cũng từng thực hiện một cuộc gọi không báo trước tương tự với ông Putin ngay trước khi gặp ông Zelensky để thảo luận về việc cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ cho Ukraine. Trong cuộc gọi lúc ấy, ông Putin dường như đã thuyết phục được ông Trump không chuyển giao loại tên lửa này.

Sau đó, tại một cuộc gặp mà các quan chức châu Âu mô tả là “vô cùng căng thẳng”, ông Trump đã nói với ông Zelensky rằng Ukraine sẽ không nhận được số tên lửa trên.

Nhưng cuộc điện đàm của ông Putin với ông Trump hôm 28/12 dường như không tạo được tác động tương tự. Sau khi hội đàm với ông Zelensky, Tổng thống Mỹ đã tránh nhắc lại các yêu cầu từ Điện Kremlin và không công khai gây sức ép buộc Ukraine phải nhượng đất hay nhanh chóng ký kết thỏa thuận. “Đây không phải kiểu thỏa thuận có thể giải quyết trong một ngày”, ông nói. “Vấn đề rất phức tạp”.

Điện Kremlin ngày 29/12 tuyên bố sẽ “xem xét lại” lập trường về việc chấm dứt giao tranh sau cáo buộc Ukraine tập kích UAV vào dinh thự của Tổng thống Putin. Lãnh đạo Nga cũng ra lệnh cho các tướng lĩnh tiếp tục tiến quân để kiểm soát thành phố Zaporizhzhia ở miền nam Ukraine, trong nỗ lực rõ rệt nhằm gia tăng áp lực lên Tổng thống Zelensky.

Là thủ phủ của một khu vực với khoảng 700.000 dân, Zaporizhzhia vốn nằm tương đối xa nơi diễn ra các cuộc giao tranh ác liệt nhất ở miền đông Ukraine, nhưng quân đội Nga gần đây đã đạt được những bước tiến đáng kể về phía thành phố này.

Ông Putin đưa ra mệnh lệnh trong cuộc họp với các chỉ huy cao cấp. Đây là lần thứ ba trong vòng hai tuần Tổng thống Nga công khai thảo luận về tình hình chiến sự tại Ukraine với các lãnh đạo quân sự cấp cao, nhằm phô trương sức mạnh và chứng minh cho Washington thấy rằng họ đang nắm lợi thế trên chiến trường, giới phân tích đánh giá.

Sau cuộc gặp ở Florida, Tổng thống Zelensky thể hiện tinh thần tràn đầy hy vọng. “Chúng tôi đã có cuộc thảo luận thực sự tuyệt vời về mọi chủ đề, đồng thời đánh giá cao những tiến triển mà đội ngũ của Mỹ và Ukraine đã đạt được trong vài tuần gần đây”, ông nói.

Ông cho hay kế hoạch hòa bình “đã hoàn thành 90%”, thêm rằng Ukraine cùng các đồng minh Mỹ và châu Âu đang tiến rất gần tới một thỏa thuận về các đảm bảo an ninh mà Kiev tìm kiếm lâu nay nhằm ngăn chặn thêm các hành động gây áp lực từ phía Moskva.

Theo dự thảo kế hoạch hòa bình hiện tại, Mỹ, NATO và châu Âu sẽ cung cấp cho Ukraine các đảm bảo an ninh tương tự Điều 5 Hiệp ước NATO, trong đó yêu cầu các thành viên liên minh phải hỗ trợ lẫn nhau nếu bất kỳ thành viên nào bị tấn công.

Song ông Zelensky cho biết ông Trump mới chỉ đồng ý cung cấp các đảm bảo cho Ukraine trong vòng 15 năm. “Chúng tôi rất muốn những đảm bảo này kéo dài hơn”, ông nói với phóng viên. “Và tôi đã trình bày với ông ấy rằng chúng tôi thực sự muốn thời hạn là 30, 40 hoặc 50 năm”.

Nedelcu tỏ ra thận trọng hơn về tiến triển của cam kết an ninh. Ông cho biết các đồng minh châu Âu vẫn chưa thống nhất được những gì họ có thể cung cấp trên thực tế cho Ukraine để ngăn chặn một cuộc tấn công khác từ Nga. Trong khi đó, những cuộc thảo luận về việc liệu có nên triển khai quân đội châu Âu đến Ukraine hay không vẫn chưa thể đi đến hồi kết. Nga từ lâu đã khẳng định đây là “lằn ranh đỏ” đối với họ. Mặt khác, một cam kết đảm bảo an ninh kiểu NATO cho Ukraine cũng có thể bị coi là quá mơ hồ để trở thành công cụ răn đe hiệu quả.

Về vấn đề lãnh thổ, Ukraine đã đề xuất một giải pháp thỏa hiệp là thành lập khu phi quân sự mà tại đó cả Ukraine và Nga đều phải cùng rút quân khỏi diện tích như nhau. Ông Zelensky cho biết người dân Ukraine cần định đoạt đề xuất này bằng trưng cầu dân ý trước khi thỏa thuận hòa bình được hoàn tất, điều chỉ có thể xảy ra khi có lệnh ngừng bắn.

Nga đã bác bỏ ý tưởng về một lệnh ngừng bắn tạm thời, đồng thời không cho thấy dấu hiệu nào về việc sẵn sàng từ bỏ yêu sách Ukraine phải rút quân khỏi Donetsk.

Khi được hỏi về tiến độ giải quyết vấn đề lãnh thổ, ông Trump cho biết sẽ không dùng từ “đã đồng ý”, song các bên “đang tiến gần hơn đến một thỏa thuận”.

Có lẽ bước tiến triển vọng nhất đối với Ukraine là việc Tổng thống Trump sẵn sàng tổ chức một vòng đàm phán khác vào tháng tới tại Mỹ với khả năng có các lãnh đạo châu Âu tham dự.

Trong những cuộc đàm phán trước đây, các lãnh đạo châu Âu chỉ được góp tiếng nói như người cứu vãn tình hình sau khi ông Zelensky và ông Trump xảy ra bất đồng. Việc họ hiện diện với tư cách bên tham gia đầy đủ thay vì chỉ là những người giải quyết rắc rối muộn màng có thể giúp Ukraine củng cố vị thế của mình.

Hôm 29/12, Tổng thống Zelensky đã vạch ra một “kế hoạch hành động” nhằm duy trì đà đàm phán và củng cố những đồng thuận đã đạt được với Tổng thống Mỹ. Ông bày tỏ mong muốn các cố vấn Mỹ, châu Âu và Ukraine sẽ gặp nhau trong những ngày tới, sau đó là cuộc gặp giữa các lãnh đạo châu Âu và Ukraine. Tiếp đến, một vòng đàm phán khác sẽ diễn ra với Mỹ, lần này có châu Âu tham gia.

“Nếu mọi việc tiến triển, sẽ có một cuộc gặp bằng cách này hay cách khác với Nga”, ông nói thêm.

Vũ Hoàng (Theo AFP, Reuters, AP)