Tiêm kích tàng hình Su-75 của Nga “chiếu tướng” F-35 Mỹ

Cặp đôi tiêm kích tàng hình Su-75 và Su-57 của Nga (Ảnh: Creative Commons).

Tại Dubai Airshow 2025 (UAE) mới đây cũng như nhiều hoạt động triển lãm quân sự khác trên thế giới, Nga rất tích cực giới thiệu mẫu tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 một động cơ Su-75 Checkmate (Chiếu tướng).

Su-75 được coi là phương án thay thế cho các dòng chiến đấu cơ hạng trung và hạng nặng 2 động cơ hiện đại, nhưng với chi phí hợp lý hơn nhiều, có thể phù hợp với các quốc gia châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh vốn có ngân sách quốc phòng hạn chế.

Su-75 kế thừa nhiều tính năng vượt trội của Su-57

Theo các thông tin chính thức từ Tập đoàn công nghệ quốc doanh Rostec của Nga, quá trình phát triển Su-75 Checkmate đang bước vào giai đoạn hoàn thành nguyên mẫu đầu tiên và công tác chuẩn bị cho quá trình này đã bắt đầu.

Checkmate – loại tiêm kích tàng hình thứ hai của Nga – là phương án thay thế và bổ sung cho tiêm kích Su-57 Fellon hạng nặng 2 động cơ. Về cơ bản, nó được thừa hưởng nhiều công nghệ đã được thực nghiệm trên Su-57, đặc biệt là động cơ phản lực, điện tử trên khoang và hệ thống trí tuệ nhân tạo hỗ trợ phi công ePilot.

Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn Rostec Sergey Chemezov cho biết, thị trường chủ lực của Su-75 là các quốc gia ở Trung Đông, châu Á và Mỹ Latinh.

Theo Rostec, Su-75 có tầm bay 2.900km mà không cần thùng nhiên liệu phụ, tốc độ tối đa Mach 1,8 và tải trong vũ khí lên tới 7,4 tấn. Giá thành mỗi chiếc vào khoảng 25-30 triệu USD, thấp hơn nhiều so với đối thủ đến từ bên kia đại dương là F-35 của Mỹ với đơn giá hơn 100 triệu USD.

Checkmate được thiết kế cho các nhiệm vụ đánh chặn và tiêu diệt mục tiêu mặt đất cũng như trên biển với tên lửa R-77, R-74M, Kh-38, Kh-59MK2, tên lửa chống hạm Kh-35E, bom dẫn đường các loại.

“Nó có khả năng đối phó hiệu quả chiến đấu cơ thế hệ thứ năm cả ở tầm xa lẫn tầm gần”, ông Chemezov đánh giá. Máy bay có thể đồng thời tấn công tới 6 mục tiêu và tính năng tàng hình được cải thiện càng giúp tăng cường khả năng xuyên thủng lưới lửa phòng không của đối phương.

Hiện tại, Su-75 sẽ được trang bị động cơ AL-41F1S và trong tương lai là “Sản phẩm 30” (AL-51F) với lực đẩy 15-18 tấn. Su-75 cũng sẽ được trang bị radar mảng pha chủ động (AESA) Zhuk-MAE chống nhiễu, có khả năng phát hiện mục tiêu tàng hình ở phạm vi 180-200km.

Giống như các máy bay chiến đấu khác của Nga, Checkmate sẽ được trang bị tổ hợp quang điện tử đa phổ từ OLS-50M để tìm kiếm và theo dõi mục tiêu. Đây là cảm biến lợi hại giúp nó giành lợi thế trong các trận đọ sức tầm gần.

Checkmate cũng có thể phối hợp với Su-57 hoặc hoạt động độc lập. Các máy bay trong phi đội có thể liên kết dữ liệu đồng bộ hai chiều để mở rộng phạm vi tác chiến. Trong chế độ hoạt động độc lập, nó sử dụng cảm biến riêng để tối ưu hóa khả năng thực hiện nhiệm vụ chuyên biệt.

Theo Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Công thương Nga Denis Manturov, nguyên mẫu đầu tiên sẽ hoàn thành trong cuối năm 2025 để thực hiện chuyến bay thử đầu tiên vào năm 2026. Nếu mọi việc diễn ra thuận lợi, quá trình sản xuất Su-75 sẽ bắt đầu từ năm 2027.

Nguyên mẫu tiêm kích tàng hình Sukhoi Su-75 Checkmate lần đầu tiên lộ diện (Ảnh: UAC).

Su-75 qua góc nhìn của chuyên gia phương Tây

Sự xuất hiện của Su-75 cũng khiến giới chuyên gia quân sự phương Tây khá ngạc nhiên về cả thời gian phát triển ngắn lẫn định hướng phát triển dòng tiêm kích công nghệ cao, giá thành rẻ dành cho các quốc gia có hầu bao hạn chế.

“Dự án này rất hứa hẹn nếu tạo ra được một chiến đấu cơ thế hệ thứ năm, ít cần bảo trì và có hiệu suất tốt. Nếu thành công, nó thậm chí có thể trở thành phiên bản kế nhiệm của MiG-21”, Tạp chí phân tích quân sự Binkov’s Battlegrounds của Croatia đánh giá.

Trong bài viết trên tạp chí Forbes, chuyên gia quân sự nổi tiếng David Axe gọi Su-75 là “loài chim bay cao với khả năng đa nhiệm”.

Tạp chí The Drive của Mỹ thậm chí rất ngạc nhiên trước kích thước nhỏ gọn của chiếc máy bay mới do Nga phát triển.

Trên ấn phẩm TWZ của Mỹ, chuyên gia quân sự Joseph Trevithick cho rằng, Su-75 hoàn toàn khả thi về mặt công nghệ và có tiềm năng lớn.

“Theo các mô hình và hình ảnh do Tập đoàn chế tạo máy bay thống nhất (UAC) giới thiệu, thiết kế của Su-75 đã có những thay đổi đáng kể so với nguyên mẫu đầu tiên của năm 2021. Điều này bao gồm việc tăng độ dài cạnh đuôi ở cả hai cánh, cánh phụ được kéo dài dọc theo hai bên đuôi và gốc cánh mở rộng ở mũi. Hình dạng của đầu cánh, mũi và đuôi cũng đã thay đổi. Vòm buồng lái giờ đây có các cạnh răng cưa ở phía trước và phía sau”, chuyên gia Joseph Trevithick chia sẻ bên lề Dubai Airshow 2025.

“Xét tất cả những điều trên, phần lớn dự án Checkmate, đặc biệt là kế hoạch cho các biến thể tiếp theo, cả có người lái và không người lái, hiện có vẻ khá hứa hẹn”, TWZ nhận định.

Chuyên gia Trevithick khá ấn tượng về thời gian phát triển Su-75 của Nga. Thông thường phải mất khoảng 10-15 năm để phát triển một chiến đấu cơ có đầy đủ chức năng.

“Một đứa trẻ có thể chào đời trong 9 tháng, nhưng một chiếc máy bay sẽ mất nhiều thời gian hơn… Điều này cho thấy UAC đã có những thành tựu đáng kể trong việc phát triển Su-75, nhưng để đưa nó vào sản xuất hàng loạt, có thể phải đến thập kỷ tới mới bắt đầu”, ông Trevithick khẳng định.

Su-75 Nga sẽ là đối thủ đáng gờm của F-35 Mỹ (Ảnh: ABOVE Shorts).

Su-75 Nga “chiếu tướng” F-35 Mỹ

Trao đổi với Breaking Defense, chuyên gia Richard Aboulafia nhận định, Su-75 là lựa chọn sáng giá cho các quốc gia khó có khả năng tiếp cận F-35 của Mỹ bởi nó hoàn toàn đáp ứng các yêu cầu kỹ – chiến thuật với chi phí phải chăng.

Ngay trong video giới thiệu Su-75 Checkmate, các nhà thiết kế Nga đã hướng tới các quốc gia đang phát triển với ngân sách quốc phòng hạn chế.

Định hướng của Rostec hoàn toàn hợp lý vì sau khi Liên Xô tan rã, trên thế giới chỉ Mỹ và phương Tây mới có các tiêm kích 1 động cơ tương đối tiên tiến nhưng giá thành khá cao, kèm theo đó là các điều khoản ràng buộc về chính trị và điều kiện duy tu, bảo dưỡng phức tạp.

Chẳng hạn, F-16 Fighting Falcon của Mỹ khó có thể dưới mức giá 60 triệu USD, con số này còn cao hơn nữa với các dòng máy bay thế hệ 4+.

Trong khi đó, khoảng trống để lại sau khi MiG-21 hay Su-22 bị loại biên tại các quốc gia đang phát triển là rất lớn.

Một số quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ hay Hàn Quốc đã cố gắng phát triển các dòng máy bay nội địa một động cơ để thay thế, nhưng kết quả đạt được vẫn chưa như mong đợi. Chính vì thế, Su-75 ra mắt là mảnh ghép hoàn hảo trám vào chỗ trống này.

Giám đốc Cơ quan Liên bang về Hợp tác Kỹ thuật Quân sự Nga, ông Dmitry Shugaev, hồi tháng 7/2023 tiết lộ tại diễn đàn Nga – châu Phi, đại diện Nigeria tuyên bố rằng họ quan tâm tới việc tiêm kích Nga, bao gồm cả Su-75.

Khách hàng của Moscow cũng có thể là các quốc gia khác ở châu Phi, chẳng hạn như Algeria, Ai Cập, cũng như ở châu Á và Trung Đông. Tuy nhiên, tính đến cuối năm 2025, vẫn chưa có hợp đồng nào được ký kết. Dù vậy, “đàn anh” của nó là Su-57 đã có đơn hàng xuất khẩu đầu tiên.

Ông Vadim Badekha, Giám đốc điều hành UAC, cho biết, một “đối tác nước ngoài” đã tiếp nhận tiêm kích Su-57 do Nga sản xuất.

“Các tiêm kích này đã bắt đầu trực chiến và đang thể hiện những phẩm chất tốt nhất của mình. Khách hàng của chúng tôi rất hài lòng”, ông Badekha cho biết ngày 19/11, song không nêu tên đối tác nước ngoài.

Tập đoàn xuất khẩu vũ khí quốc doanh Nga, Rosoboronexport, hồi tháng 11/2024 từng cho biết họ đã đạt được thỏa thuận với ít nhất một khách hàng nước ngoài để bán Su-57, nhưng cũng không nêu tên quốc gia đối tác.

Tháng 2 năm nay, truyền thông nhà nước Algeria đưa tin chính phủ nước này là một trong những khách hàng và rằng các phi công Algeria đang được huấn luyện tại Nga để điều khiển Su-57.

Trong nhiều thập niên, xương sống của không quân chiến thuật Nga là các loại máy bay tiêm kích đa năng hạng nặng siêu cơ động 2 động cơ gồm Su-27, Su-30, Su-35 và Su-57. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Nga đang thay đổi cách tiếp cận và Su-75 Checkmate cũng có thể được họ quan tâm. Nhưng để làm được điều này, máy bay phải cất cánh và bắt đầu thử nghiệm để chứng minh với quân đội, rằng họ cần một cỗ máy như vậy.

Đối thủ trực tiếp nhất của Su-75 chính là F-35 của Mỹ. Dù cả 2 tiêm kích đều được thiết kế có đặc tính tàng hình, nhưng radar công nghệ quét mảng pha điện tử (AESA) của Su-75 có tầm bao phủ rộng hơn. Điều này có nghĩa là tiêm kích Nga có thể “nhìn thấy” đối thủ trước, nhờ đó chiếm thế thượng phong.

Tướng Không quân Mỹ Clint Hinote (đã nghỉ hưu) nói với Defense News: “Việc đưa phi đội máy bay chiến đấu F-35A của Không quân vào các cuộc tập trận mô phỏng các cuộc xung đột tầm cao trong tương lai là không có giá trị”, ngụ ý rằng cần phải có những cải tiến đáng kể đối để đảm bảo cho nó có khả năng chiến đấu chống lại một đối thủ ngang tầm.

Vị tướng cũng trích dẫn tầm bay hạn chế của F-35, vốn là một yếu tố hạn chế lớn trong bối cảnh chiến tranh cường độ cao. Tầm bay của F-35 ngắn hơn đáng kể so với máy bay chiến đấu chủ lực thời Chiến tranh Lạnh của Không quân Mỹ là F-15, và so với các máy bay chiến đấu hiện đại của Trung Quốc như J-20 và J-16, cả hai đều đang được sản xuất hàng loạt.

Cuộc phỏng vấn của Tướng Hinote diễn ra sau nhiều báo cáo chỉ ra rằng F-35, mặc dù đã đi vào hoạt động từ cuối năm 2014, vẫn còn nhiều năm nữa mới có thể sẵn sàng chiến đấu cường độ cao chống lại đối thủ mạnh.

Trong khi đó, giữa tháng 7/2021, Tướng Không quân Eric Fick, người điều hành chương trình F-35 phát biểu trước Quốc hội Mỹ rằng, hàng chục chiếc F-35 đang phải dừng hoạt động để sửa chữa động cơ. Tính đến 7/8/2021, có 41 chiếc F-35 cần phải sửa chữa.

Bất chấp việc đối thủ chính vẫn đang đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng, Su-75 của Nga mới chỉ ở dạng nguyên mẫu và sẽ cần thêm thời gian để dòng máy bay chiến đấu này chứng minh khả năng có đáp ứng được các kỳ vọng hay không.