Xuất khẩu kỷ lục, xuất siêu tăng vọt

Dệt may, đồ gỗ, thủy sản, nông sản… tăng vọt

Chỉ còn vài ngày nữa là kết thúc năm 2024, ngành dệt may ước đạt tổng kim ngạch xuất khẩu 44 tỉ USD, tăng 11,26% so với năm 2023.

Hàng loạt doanh nghiệp (DN) đã công bố mức tăng trưởng cao như Tổng công ty CP Dệt May Hòa Thọ ước tính doanh thu cả năm đạt 4.950 tỉ đồng, vượt 10% kế hoạch năm; lợi nhuận ước đạt 336 tỉ đồng, vượt 53% so với kế hoạch năm. Đây là mức lợi nhuận kỷ lục trong lịch sử hoạt động của công ty dệt may này.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) báo tin vui, không có đơn vị nào bị lỗ trong năm 2024. Toàn tập đoàn ước tính doanh thu hợp nhất cả năm đạt 18.100 tỉ đồng, tăng gần 3% so với năm trước và lợi nhuận hợp nhất trước thuế ước 740 tỉ đồng, tăng 37,5% so với cùng kỳ năm trước.

Công ty CP Dệt may Đầu tư Thương mại Thành Công công bố kết quả kinh doanh sau 11 tháng với lợi nhuận tăng vọt. Ông Trần Như Tùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Dệt may Thành Công, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may VN, ước tính doanh thu cả năm sẽ đạt 3.850 tỉ đồng, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước và lợi nhuận sau thuế đạt 262 tỉ đồng, tăng khoảng 60% so với kế hoạch. Hiện tại công ty đã kín đơn hàng cho quý 1/2025 và đang tiếp nhận đơn hàng quý 2/2025. Ông Tùng đánh giá lý do xuất khẩu dệt may tăng trưởng cao nói chung và công ty nói riêng là nhờ sức mua từ thị trường Mỹ phục hồi mạnh hơn so với năm 2023. Đồng thời, trong 6 tháng cuối năm 2024, Bangladesh có sự không ổn định khiến nhiều đơn hàng từ nước này dịch chuyển sang VN. Tuy nhiên, các đơn hàng từ Bangladesh vốn có giá thấp hơn nên các DN cũng thận trọng và có sự chọn lọc.

Không chỉ riêng dệt may, ngành gỗ và sản phẩm gỗ cũng tăng trưởng ngoạn mục khi ước tính kim ngạch xuất khẩu đạt trên 16,2 tỉ USD, tăng 20,3% so với năm 2023 và vượt 13,1% so với kế hoạch năm 2024. Các sản phẩm gỗ của VN tăng trưởng nhờ những tín hiệu tích cực từ các thị trường như Mỹ, EU… Trong đó, Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất, chiếm 52 – 55% giá trị xuất khẩu gỗ của VN.

Ông Lê Đức Nghĩa, Chủ tịch HĐQT Công ty CP gỗ An Cường, chia sẻ doanh số xuất khẩu của công ty trong cả năm nay tăng 30%. Hiện công ty cũng có đơn hàng đến hết tháng 6.2025. Ngoài việc các thị trường thế giới gia tăng sức mua, DN trong năm cũng được hưởng lợi từ việc giá USD tăng cao. Theo dự báo, xuất khẩu của ngành gỗ trong năm mới vẫn tiếp tục tăng trưởng tốt. Riêng An Cường theo dự kiến đặt mục tiêu tăng trưởng 15% vì còn có nhiều yếu tố biến động khó lường.

Đó chỉ là 2 trong số nhiều ngành xuất khẩu đua nhau lập kỷ lục mới trong năm nay. Chẳng hạn, ngành thủy sản đã đạt thành tích ấn tượng với giá trị 10 tỉ USD, tăng 12,7% so với năm 2023. Hay xuất khẩu cà phê xô đổ tất cả các kỷ lục lịch sử trước đó, thu về 5,5 tỉ USD bất chấp sản lượng cà phê giảm. So với năm 2023, kim ngạch xuất khẩu cà phê tăng 28,7% và giá bình quân xuất khẩu cũng tăng 56%.

Tương tự, ngành gạo với khối lượng xuất khẩu 9,01 triệu tấn, thu về gần 5,8 tỉ USD, lập kỷ lục lịch sử cả về sản lượng lẫn giá trị kể từ năm 1989 – năm đầu tiên VN xuất khẩu gạo.

Xuất khẩu hạt điều của VN lần đầu tiên đạt 4,3 tỉ USD, tăng 19,1% so với năm ngoái, duy trì vị thế quốc gia xuất khẩu điều nhân số 1 thế giới trong gần 2 thập niên.

Ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT Phúc Sinh Group, cho rằng chưa bao giờ giá cà phê tăng cao như hiện nay. Nếu như trước đại dịch, một container cà phê xuất khẩu chỉ có giá 35.000 – 40.000 USD thì nay lên đến 120.000 USD, tăng gấp 3 lần khiến nông dân lẫn DN đều vui mừng. Chỉ riêng Phúc Sinh Group có doanh số xuất khẩu cà phê trong năm tăng 40% và xuất khẩu tiêu cũng tăng đến 80%. Tính chung nhiều mặt hàng gia vị thì Phúc Sinh Group tăng trưởng về doanh số hơn 30% so với năm trước. Chưa kể, xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp nói chung cũng được thuận lợi khi giá USD tăng cao trong khi nguồn nguyên liệu hầu hết chủ động trong nước.

Ông Thông dự báo xuất khẩu của sản phẩm nhóm hàng nông nghiệp trong năm mới sẽ tiếp tục thuận lợi. Đặc biệt, xu hướng chú trọng lương thực, thực phẩm của thế giới đã gia tăng từ sau đại dịch đến nay và đây là cơ hội lớn để các DN trong nước cũng như ngành nông nghiệp VN phát triển mạnh hơn, đẩy mạnh xuất khẩu ra thế giới. Công ty cũng tiếp tục đặt ra mục tiêu tăng trưởng chung ở mức 20% trong năm mới.

Vượt giông bão về đích ngoạn mục

Theo Bộ Công thương, kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 của VN đạt kỷ lục với gần 800 tỉ USD, tăng 15% so với năm trước và vượt 2,5 lần kế hoạch được giao. Trong đó, xuất khẩu cả năm ước đạt 403 tỉ USD là một cột mốc mới của kinh tế VN.

“Nền kinh tế nước ta đã mất nhiều năm để vượt mốc xuất khẩu 100 tỉ USD vào năm 2012, sau đó thêm 5 năm để vượt mốc 200 tỉ USD vào năm 2017 và 4 năm để vượt mốc 300 tỉ USD vào năm 2021. Tiếp theo, chỉ sau 3 năm kim ngạch xuất khẩu lại tăng thêm 100 tỉ USD, đạt mốc 400 tỉ USD. Đây có thể coi là một cột mốc đáng ghi nhận cho những nỗ lực phát triển thương mại quốc tế của VN. Con số này càng đáng nhắc khi năm 2024, kinh tế toàn cầu vẫn tràn ngập khó khăn với nhiều biến động nhưng căng thẳng quân sự chính trị ở nhiều nước lên cao, lạm phát cũng gia tăng khiến sức mua của nhiều thị trường chưa hồi phục mạnh như mong muốn. Đặc biệt, đây cũng là năm VN đã chịu nhiều thiệt hại khi cơn bão số 3 Yagi và cơn bão số 4 gây thiệt hại nặng nề tại các tỉnh phía Bắc và miền Trung”, đại diện Bộ Công thương nhận định.

Ở góc độ DN, ông Phan Minh Thông chia sẻ rằng để xuất khẩu đạt kết quả tăng trưởng cao thì các DN đều phải nỗ lực hết mình. Chẳng hạn, giá cà phê tăng vọt gấp 3 lần khiến người nông dân lẫn DN đều vui mừng. Thế nhưng, mức tăng này quá mạnh, vượt ngoài mọi dự báo khiến hoạt động bán hàng cũng khó khăn hơn. DN phải đau đầu để kiểm soát nguyên liệu, lượng hàng tồn kho để tránh những rủi ro có thể xảy đến.

Trong khi đó, Hiệp hội Gỗ và lâm sản VN cho biết xuất khẩu của ngành này sang Mỹ chiếm 56% tổng kim ngạch xuất khẩu, đạt gần 9 tỉ USD và nhập khẩu từ thị trường này đạt trên 230 triệu USD. Như vậy, tính riêng thị trường Mỹ, ngành gỗ Việt đã xuất siêu khoảng 8,8 tỉ USD. Trong năm mới, khi ông Donald Trump chính thức lên làm Tổng thống, Mỹ sẽ có thể có những thay đổi rất lớn trong thời gian tới, đặc biệt là chính sách thuế mới dự kiến được áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu vào thị trường này.

Nếu như Mỹ áp thuế nhập khẩu dự kiến là 60% đối với tất cả các hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và 15 – 20% đối với hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia khác thì ngành gỗ VN có thể hưởng lợi. Nhưng sau đó Mỹ cũng có thể áp dụng các mức thuế mới đối với hàng hóa từ VN, trong đó có các mặt hàng gỗ, điều này sẽ gây ra các khó khăn trong khâu xuất khẩu và tác động tới sản xuất. Đặc biệt, tình trạng gian lận thương mại, chuyển đổi xuất xứ từ hàng Trung Quốc sang VN cũng sẽ gia tăng. Do vậy, các DN mong muốn Chính phủ gia tăng kiểm soát hàng nhập khẩu để tránh gian lận xuất xứ, làm tăng nguy cơ hàng VN bị áp thuế cao.

PGS-TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhận xét: Kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước vượt kỷ lục là thành tích chung từ các bộ ngành T.Ư đến DN. Trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến động, thiên tai lại thường xuyên xảy ra trong nước, nhưng các DN vẫn tăng trưởng cao, tạo công ăn việc làm cho người lao động, đảm bảo đời sống an sinh xã hội là niềm tự hào chung.

“Kim ngạch xuất khẩu vượt bậc đã tạo ra động lực tăng trưởng cho kinh tế VN năm 2024 khi tiêu dùng tại thị trường nội địa không tăng cao như kỳ vọng. Tuy nhiên, vẫn còn một số lưu ý như tỷ trọng của DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn cao hơn nhiều so với công ty trong nước. Vì vậy, Chính phủ tiếp tục xem xét có chính sách hỗ trợ phù hợp để thúc đẩy DN Việt phát triển mạnh hơn như chính sách về tín dụng, xúc tiến thương mại hay khuyến khích chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo… cần được triển khai đồng loạt để giúp DN nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng được các yêu cầu mới trong sản xuất, xuất khẩu mà nhiều quốc gia đang áp dụng”, PGS-TS Ngô Trí Long lưu ý.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội), cũng cho rằng xuất khẩu nói chung và xuất nhập khẩu đạt kỷ lục mới là tin tốt cho cả VN. Có nhiều nguyên nhân để dẫn đến mức tăng trưởng này là do thị trường thế giới thuận lợi, nhiều quốc gia đã phục hồi về sức mua, nhất là Mỹ.

Hơn nữa, trong 2 tháng cuối năm, việc ông Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ cũng khiến nhiều nhà nhập khẩu gia tăng lượng hàng hóa dự trữ để tránh các biến động về chính sách thương mại trong năm tới. Bên cạnh đó, một số đối thủ cạnh tranh của VN lại có nhiều yếu tố nội tại, bất ổn hơn nên đơn hàng của VN tăng cao hơn. Đồng thời, giá dầu giảm nên chi phí logistics cũng giảm so với năm trước, nên hoạt động xuất nhập khẩu được thuận lợi.

Song song đó, các yếu tố bên trong của VN như năng lực cạnh tranh của DN nội địa đã gia tăng. Dù xuất khẩu của công ty FDI vẫn chiếm khoảng 70% tổng kim ngạch xuất khẩu nhưng tỷ trọng của DN trong nước cũng nhích lên một chút so với trước đây. Ở chiều ngược lại, giá trị nhập khẩu tăng cũng cho thấy nhiều DN Việt cũng gia tăng hoạt động để xuất khẩu, cung cấp hàng hóa cho thị trường trong nước và cả khối FDI, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng hàng hóa thế giới ngay tại VN.

Thế nhưng, TS Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh DN không nên chủ quan mà vẫn tiếp tục phấn đấu để duy trì năng lực cạnh tranh, đặc biệt so với khối FDI. Hiện nay ngay cả những lĩnh vực truyền thống thì DN nước ngoài cũng chen chân rất nhiều. Bản thân các ngành dệt may, da giày vẫn chỉ là gia công, giá trị gia tăng thấp…

“Kim ngạch xuất nhập khẩu gần 800 tỉ USD là chiếm gần 190% GDP của cả nước. Quy mô kinh tế VN gia tăng và độ mở kinh tế ngày càng lớn, đưa vị thế của VN trên thế giới cũng gia tăng. Bản thân các DN vẫn tiếp tục nỗ lực đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Về phía Chính phủ cần có hành động để chứng minh và thuyết phục được Mỹ công nhận VN là kinh tế thị trường. Từ đó chúng ta sẽ có nhiều cơ hội hơn để tăng trưởng xuất khẩu cũng như có nhiều dư địa để xử lý các khó khăn trong thương mại quốc tế”, TS Nguyễn Quốc Việt chia sẻ thêm.

Xuất siêu ở mức cao

Cán cân thương mại ghi nhận năm thứ 9 liên tiếp VN xuất siêu ở mức cao với gần 25 tỉ USD. Đây cũng là dấu ấn nổi trội, giúp VN nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô.

Theo phân tích của Tổng cục Thống kê sau 11 tháng năm 2024, tuy tốc độ nhập khẩu tăng mạnh hơn so với xuất khẩu nhưng cán cân thương mại vẫn xuất siêu 24,31 tỉ USD. Trong cơ cấu nhập khẩu, tư liệu sản xuất chiếm 93,7%, nhập khẩu hàng tiêu dùng chiếm 6,3%.

Nhập khẩu tăng hơn xuất khẩu cho thấy DN đang đẩy mạnh nhập khẩu để chuẩn bị cho kế hoạch sản xuất, xuất khẩu trong tháng 12 và những tháng đầu năm 2025. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 22,17 tỉ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) xuất siêu 46,48 tỉ USD.

TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế, cho rằng việc xuất siêu là tín hiệu tốt, đáng mừng cho VN. Từ đó giúp VN thu được ngoại tệ, đảm bảo cán cân thanh toán và giúp duy trì tỷ giá hối đoái ổn định. Dù vậy, tỷ trọng xuất siêu của khối DN nước ngoài chiếm đa số cũng tương tự như kim ngạch xuất khẩu nói chung vẫn cho thấy tỷ lệ giá trị gia tăng của DN Việt chưa cao. Điểm yếu này đã tồn tại nhiều năm qua và hầu như chưa được cải thiện nhiều.

TS Lê Đăng Doanh dẫn ví dụ Samsung cho biết tỷ lệ nội địa hóa tại VN là 57%, nhưng theo nghiên cứu của Trường ĐH Fulbright thì trong đó phần lớn chủ yếu do các DN Hàn Quốc theo chân Samsung vào sản xuất tại VN cung cấp các linh phụ kiện cho tập đoàn này. Tỷ lệ của DN Việt cung cấp cho Samsung vẫn thấp hơn. Vì vậy, TS Lê Đăng Doanh cho rằng các DN trong nước phải liên kết với nhau để có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất của các tập đoàn FDI tại VN. Hay các DN trong lĩnh vực nông lâm thủy sản phải cố gắng đầu tư, chế biến sâu thay vì xuất thô. Từ đó làm tăng giá trị hàng xuất khẩu, tăng giá trị mà VN thu về được thật sự.

TS Nguyễn Quốc Việt phân tích con số xuất siêu duy trì ở mức cao là điều đáng mừng cho nền kinh tế VN, nhất là năm nay biến động về tỷ giá hối đoái rất lớn. Xuất siêu giúp VN có thêm nguồn lực để ổn định tỷ giá, kiềm chế lạm phát. Việc DN nước ngoài xuất siêu nhiều hơn là tất yếu. Bởi bản chất là DN trong nước sẽ nhập khẩu nhiều hơn, vừa mua nguyên vật liệu để thực hiện đơn hàng xuất khẩu, vừa cung cấp cho các tập đoàn FDI ngay tại VN và cung ứng hàng hóa tiêu dùng trong nước.