Sếp Deloitte: Phải chấm dứt nhìn ESG như một loại “thuế” hay thứ làm đẹp

Bà Trần Thị Thúy Ngọc – Phó Tổng Giám đốc Deloitte Việt Nam, chia sẻ, bức tranh thực thi ESG tại doanh nghiệp Việt Nam đã có những chuyển động rõ rệt, song vẫn tồn tại khoảng cách lớn giữa nhận thức và hành động thực chất.

Doanh nghiệp đã “biết” ESG nhưng vẫn loay hoay ở “hiểu đúng”, làm tới chốn

Đánh giá mức độ sẵn sàng thực thi ESG, bà Ngọc cho rằng, nhận thức của doanh nghiệp Việt Nam về ESG đã được nâng lên đáng kể, nhưng việc triển khai còn phân hóa mạnh và đặc biệt thiếu nền tảng dữ liệu đáng tin cậy. 

Dẫn kết quả khảo sát Deloitte CEO APEC 2025 tại khu vực Đông Nam Á, bà cho biết có tới 73% lãnh đạo doanh nghiệp trong khu vực dự kiến tăng đầu tư cho phát triển bền vững trong năm tới, khi phát triển bền vững ngày càng trở thành yếu tố quan trọng đối với môi trường kinh doanh và chiến lược vốn.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp mới chỉ đi qua giai đoạn “biết”, trong khi vẫn đang loay hoay ở các bước “hiểu đúng” và “làm đến nơi đến chốn”.

Theo bà Ngọc, sự khác biệt thể hiện rất rõ giữa các nhóm doanh nghiệp. Khối doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp niêm yết lớn, đặc biệt trong nhóm VN30 (30 doanh nghiệp vốn hóa lớn nhất trên thị trường chứng khoán), có mức độ sẵn sàng cao hơn nhờ chịu áp lực trực tiếp từ nhà đầu tư nước ngoài cũng như yêu cầu minh bạch của thị trường chứng khoán.

“Nhiều doanh nghiệp trong nhóm này đã chủ động lập báo cáo phát triển bền vững riêng biệt, từng bước tiếp cận các chuẩn mực quốc tế. Ngược lại, khối doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khá lúng túng, việc thực hiện ESG chủ yếu mang tính đối phó hoặc tự phát do thiếu nguồn lực tài chính, nhân sự và kiến thức kỹ thuật”, bà Ngọc nói.

Thách thức lớn nhất, theo bà Ngọc, nằm ở bài toán dữ liệu. Doanh nghiệp Việt Nam sẵn sàng về mặt tinh thần, nhưng hạ tầng dữ liệu để đo lường và quản trị ESG, đặc biệt là các chỉ số phát thải carbon Scope 1, 2 và 3, còn rất sơ khai. Nhiều doanh nghiệp vẫn thu thập dữ liệu thủ công trên Excel, khiến độ tin cậy thấp và khó đáp ứng yêu cầu kiểm toán hay so sánh quốc tế.

Điều kiện then chốt để ESG từ “nghĩa vụ tuân thủ” thành “lợi thế cạnh tranh”

Bàn về điều kiện then chốt để chuyển ESG từ “nghĩa vụ tuân thủ” thành “lợi thế cạnh tranh”, bà Ngọc nhấn mạnh doanh nghiệp cần một sự chuyển dịch tư duy căn bản, từ coi ESG là chi phí sang coi đó là khoản đầu tư chiến lược.

Theo bà, lãnh đạo doanh nghiệp cần chấm dứt cách nhìn ESG như một “loại thuế” hay công cụ làm đẹp hình ảnh, thậm chí là greenwashing (tẩy xanh – hành vi các công ty, tổ chức sử dụng chiêu trò marketing, truyền thông để tạo dựng hình ảnh “xanh” và bền vững giả tạo, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng trong khi thực tế không có hành động bền vững tương ứng hoặc thậm chí có hoạt động gây hại môi trường).

Thay vào đó, ESG phải được xem như “giấy thông hành” giúp doanh nghiệp tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu có giá trị cao, đặc biệt khi muốn tiếp cận thị trường châu Âu hay Mỹ.

“Quan trọng hơn, ESG không thể chỉ nằm ở phòng marketing hay nhân sự, mà phải được tích hợp trực tiếp vào chiến lược kinh doanh cốt lõi. Bên cạnh đó, minh bạch hóa dữ liệu ESG là điều kiện quyết định để doanh nghiệp nâng cao khả năng tiếp cận dòng vốn xanh. Khi ESG giúp doanh nghiệp vay vốn với lãi suất thấp hơn đối thủ, lúc đó ESG mới thực sự trở thành lợi thế cạnh tranh”, bà Ngọc chia sẻ.

Bà Trần Thị Thúy Ngọc – Phó Tổng Giám đốc Deloitte Việt Nam (Hải Long).

Bà Ngọc cũng khuyến nghị doanh nghiệp cần chủ động đón đầu các quy định thay vì chờ đến khi pháp luật trong nước bắt buộc. Việc sớm áp dụng các chuẩn mực quốc tế như IFRS S1, S2 không chỉ giúp doanh nghiệp đi trước một bước, mà còn củng cố niềm tin của nhà đầu tư và đối tác quốc tế.

Nhìn về giai đoạn sau năm 2026, bà Trần Thị Thúy Ngọc cho rằng xu hướng chủ đạo sẽ là “chuyển đổi kép” – kết hợp giữa xanh hóa và số hóa. Doanh nghiệp không thể thực hiện ESG một cách hiệu quả nếu thiếu công nghệ số.

Đại diện Deloitte Việt Nam khuyến nghị doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng công nghệ để tự động hóa quá trình thu thập dữ liệu môi trường, thay vì phụ thuộc vào ghi chép thủ công. Việc ứng dụng IoT và các hệ thống cảm biến để đo lường mức tiêu thụ năng lượng, nước theo thời gian thực sẽ giúp dữ liệu chính xác hơn và sẵn sàng cho phân tích.

“Một yêu cầu ngày càng cấp thiết khác là quản trị tính toàn vẹn của dữ liệu, nhằm chuẩn bị cho xu hướng kiểm toán báo cáo ESG sẽ trở nên phổ biến, thậm chí bắt buộc, từ năm 2026”, bà Ngọc cho hay.

Theo bà, doanh nghiệp cần hệ thống công nghệ đủ mạnh để truy xuất được nguồn gốc dữ liệu khi kiểm toán viên yêu cầu. Đặc biệt, bài toán khó nhất trong giai đoạn tới là đo lường phát thải Phạm vi 3 – phát thải trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Với hàng trăm nhà cung cấp, việc làm thủ công là bất khả thi; doanh nghiệp buộc phải sử dụng các nền tảng công nghệ như điện toán đám mây hoặc blockchain để kết nối và thu thập dữ liệu một cách đồng bộ.

Cuối cùng, bà Ngọc nhấn mạnh tầm quan trọng của đầu tư dài hạn vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ sản xuất ít carbon. Không chỉ là yêu cầu tuân thủ, đây là một cuộc đua chiến lược. Doanh nghiệp nào nắm giữ và làm chủ công nghệ xanh sẽ có lợi thế dẫn dắt thị trường trong giai đoạn sau năm 2030.